ΒΙΟΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ ΑΝΔΡΩΝ 3

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος κατήγετο ἀπὸ τὴν Στεμνίτσαν. Ἐπανῆλθε δὲ ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸν καὶ τὴν Χίον ὅπου ἔκαμε τὰς σπουδάς του. Ὅταν ἦτον εἰς Ὀδησσὸν ἔμενεν πλησίον τοῦ Ἠλία Μάνεση Τσάκωνα, ἐπισήμου ἀνδρὸς εἰς τοὺς ἐκεῖ Ἕλληνας, καὶ ἐνεργοῦντος τὰ τῆς Ἑταιρίας μετὰ τοῦ Ἰωάννου Ἀμβροσίου ἐκ τοῦ χωρίου Δροβολοβοῦ τῶν Καλαβρύτων. Οὗτοι δὲ οἱ δύω εἶχον καὶ ἀλληλογραφίαν μὲ τὸν Ἰωάννην Καποδίστριαν καὶ ὕστερον μὲ τὸν πρίγκηπα Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην. Ὁ καπετάνιος οὗτος ὀλίγον ἔμεινεν εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ ἔπειτα ἐπέρασεν εἰς τὴν Ἀνατολικὴν Ἑλλάδα πρὸς τοὺς ἐκεῖ καπεταναίους Γκούραν καὶ Καραϊσκάκην, μετὰ τῶν ὁποίων ἔκαμε τὴν στρατιωτικὴν δούλευσίν του. Ἐπειδὴ δὲ πολλὰ πράγματα ἐγνώριζε πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως γενόμενα, καταχωρίζομεν κατωτέρω ἔκθεσίν του περὶ τοῦ θανάτου τοῦ Κυριακοῦ Καμαρινοῦ Πελοποννησίου ἐκ Καλαμῶν, καὶ τὴν αἰτίαν διὰ τὴν ὁποίαν οἱ ἀδελφοὶ τῆς Ἑταιρίας ἐβιάσθησαν νὰ καταφύγουν εἰς τὴν τοιαύτην πρᾶξιν, τὴν ὁποίαν μερικοὶ ἔλαβον ὡς ἐπιχείρημα καὶ ἔγραψαν, ὅτι ὁ Καποδίστριας δὲν ἤθελε τὴν ἐπανάστασιν, ἐνῷ ἀπόδειξις τοῦ ἐναντίου εἶναι, ὅτι ὅταν οὗτος ἦλθεν εἰς τὴν πατρίδα του Κέρκυραν κατὰ τὸ ἔτος 1819, ἐμάζωξεν ὅλους τοὺς εὑρισκομένους τότε ἐκεῖ καπεταναίους Σουλιώτας, καὶ ἄλλους καὶ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην καὶ ἔγειναν ὅλοι ἀδελφοποιτοὶ (βλάμηδες) κατὰ τὸ τότε ἔθιμον. Ἴσως ὁ Καποδίστριας ἐνεθάρρυνε τοὺς εἰρημένους καπεταναίους καὶ τοὺς ὑπεσχέθη, ὅτι θὰ μεσιτεύσῃ πλησίον τοῦ Αὐτοκράτορος τῆς Ρωσσίας διὰ νὰ πληρωθῶσιν οἱ μισθοί των, τοὺς ὁποίους ἐχρεώστει εἰς αὐτοὺς, ὅταν οἱ Ρῶσσοι κατεῖχον τὴν Ἑπτάνησον, καὶ διὰ τοῦτο πολλοὶ ἐκ τῶν καπεταναίων τούτων ὑπῆγον εἰς τὴν Ρωσσίαν καὶ ἔκαμον τὸν ἀπόστολον. Διὰ ποῖον δὲ ἄλλον σκοπὸν ἐγίνοντο ταῦτα, εἰμὴ διὰ τὴν ἐπανάστασιν; Ἐν τούτοις ὅλα ταῦτα ἀφίνομεν νὰ τὰ καθαρίσουν οἱ μνημονεύομενοι εἰς τὰς διηγήσεις μου, καὶ κατ᾿ ἐξοχὴν ὁ συνταγματάρχης Γ. Λασάνης, ὅστις ἕνεκα τῆς θέσεως, τὴν ὁποίαν εἶχε παρὰ τῷ πρίγκηπι Ἀλεξάνδρῳ Ὑψηλάντῃ γνωρίζει πολλά. Πόσα ὅμως ἔγειναν διὰ τοῦτον τὸν σκοτωμὸν τοῦ Καμαρινοῦ, τὸν εὔλογον καὶ δίκαιον κατὰ τὸν ὀργανισμὸν τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας! Ἰδοὺ ἡ ἔκθεσις τοῦ Κ. Παπαθανασοπούλου. «Ὁ κ. Σ. Τρικούπης γράφει καὶ πιστεύει, ὅτι εἰς τὸν φονευθέντα Καμαρινὸν εὑρέθησαν καὶ ἐπιστολαὶ τοῦ Ἰ. Καποδίστρια πρὸς τὸν Π. Μαυρομιχάλην, αἱ ὁποῖαι ἔλεγον νὰ μὴ γείνῃ ἡ ἐπανάστασις κλπ. Ἀλλ᾿ ἀπατᾶται κι᾿ ἐδῶ ἀναμφιβόλως ἀπὸ ἄγνοιαν, διότι ἔδωκε πίστιν εἰς τοὺς μὴ ἀξιοπίστους, καὶ ἐξιστόρησεν εἴς τινα χωρία τοῦ συγγράμματός του γεγονότα ὅλως ἀνύπαρκτα, καὶ εἰς ἄλλα πάλιν πολὺ παραμορφωμένην ἔχοντα τὴν ἀλήθειαν, ὥστε ὅσοι ἐπιζῶσιν εἰσέτι ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἐχρημάτισαν αὐτόπται καὶ μάλιστα ἐνεργοὶ τῶν τοιούτων ἀναγινώσκουσι τοὺς μύθους του καὶ γελοῦν. Ὁ Ἰ. Καποδίστριας, ὡς ἐκ τῆς θέσεώς του, ἔβλεπε περισσότερον ἀπὸ κάθε ἄλλον Ἕλληνα τὴν τῆς τότε ἐποχῆς γενικὴν πολιτικὴν τῆς Εὐρώπης, ἡ ὁποία ἀπέβλεπεν εἰς τὸ νὰ ὑποστηρίξωσι καὶ νὰ κραταιώσωσι τὴν Τουρκίαν, καὶ ὡς ἐκ τούτου ἐφοβεῖτο πολὺ περισσότερον ἀπὸ κάθε ἄλλον τὴν ἐπιτυχίαν τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως, καὶ διὰ τοῦτο ἔλεγε καὶ ἔγραφεν εἰς τὰς ἐπιστολάς του ἐν Ἑλλάδι ὢν, ὅτι «διὰ θαυμάτων ἐσώθη ἡ Ἑλλάς». Ἀφ᾿ ἑτέρου ἡ καταφλεγομένη καρδία του ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸν ἐθνισμὸν καὶ ἀπὸ τὸν ὑπὲρ ἐλευθερίας ἔρωτα τὸν ἔσπρωξαν εἰς τὸ κίνημα τῆς ἐπαναστάσεως τοῦ Ἔθνους του, καὶ ἔλαβε τὸ οὐσιωδέστερον μέρος εἰς τὰς πράξεις τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας. Καὶ τίς ἐξ ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἔβλεπον τὰς πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως πράξεις του καὶ τὰ κινήματά του, καὶ ἀνεγίνωσκε τὰς πρὸς τοὺς ἐν Βουκουρεστίῳ, Ἰασίῳ καὶ ἀλλαχοῦ ἐπισημοτέρους ὁμογενεῖς μας ἐπιστολάς του δύναται ν᾿ ἀμφιβάλλῃ περὶ τούτου; Ὅτι ὅμως ὁ Καποδίστριας μήτε ἐξετίθετο, μήτε εὐκόλως ἐφανεροῦτο εἰς ἀργυρολόγους τινὰς, φανατικοὺς καὶ ἄλλους ἀκολάστους ἑταίρους, ἐμπορευομένους τὰ τῆς Ἑταιρίας, ἀνιδέους δὲ πάσης πολιτικῆς, τοῦτο εἶναι βέβαιον, καθόσον ἐγνώριζεν, ὅτι ἤθελε βλάψει τὴν ἐπανάστασιν καιρίως ἂν ἄλλως ἔπραττεν. Ἐκεῖνο δὲ, τὸ ὁποῖον ὁ Καποδίστριας πάρα πολὺ ἐφοβεῖτο, ἦτο μήπως ἡ φιλότουρκος τότε πολιτικὴ τῆς Εὐρώπης παραμορφώσῃ τὴν ἀλήθειαν, καὶ κάμῃ τὴν Ἑλληνικὴν ἐπανάστασιν ὡς κίνημα Ρωσσικὸν, καὶ διὰ τοῦ ἐπιχειρήματος τούτου κατασβέσωσιν αὐτὴν διὰ τῶν ὅπλων ἅμα ἐκραγεῖσαν· ἀλλ᾿ εἰς τοιοῦτον τρόπον ἀπέδειξεν εἰς τὴν τότε ἐν Γερμανίᾳ γενομένην σύνοδον τῶν βασιλέων καὶ ἐβεβαίωσε τὸν κόσμον, ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ ἐπανάστασις ἦτον ἁπλῆ ἀγνὴ καὶ ὅλως διόλου Ἑλληνικὴ, ὥστε δὲν ἄφησε τὴν ἐλαχίστην λαβὴν, εἴτε πρόφασιν, ἢ ἀμφιβολίαν εἴς τινα περὶ τούτου, καὶ ἀφοῦ κατώρθωσε τοῦτο, ἐδόθη ἔπειτα καταγινόμενος ἀνενδότως εἰς πλείστας ἄλλας ἐργασίας πρὸς εὐόδοσιν τοῦ σκοποῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ ἀγῶνος. Ὁ δὲ ῥηθεὶς Καμαρινὸς, περὶ οὗ ὁ λόγος, ἐπορεύθη εἰς Ρωσσίαν τῷ 1819, καὶ αὐτοπροσώπως εἴδομεν αὐτὸν εἰς Ὀδησσὸν, κατοικοῦντα ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ μεγαλεμπόρου Ἠλία Μάνεση Πελοποννησίου· ὁ δὲ σκοπὸς ὅλος τοῦ ταξειδίου του ἦτο νὰ δοθῶσιν εἰς αὐτὸν χρήματα νὰ πληρωθοῦν, ὡς ἔλεγε, μισθοὶ εἰς τοὺς Μανιάτας νὰ πολεμήσωσι τοὺς Τούρκους, καὶ ν᾿ ἀγορασθῶσι τὰ ἀναγκαῖα πρὸς τὸν πόλεμον. Ἡ δὲ Φιλικὴ Ἑταιρία, ἡ ὁποία δὲν εἶχε τίποτε παραλείψει εἰς τὸ νὰ ἐνθαρρύνῃ τοὺς πάντας πρὸς τὸν μελετώμενον σκοπὸν, εἶχε σὺν τοῖς ἄλλοις κηρύξει καὶ τοῦτο, ὅτι δηλαδὴ ἡ Ἀρχὴ, ἤγουν ἡ Βασιλεία τῆς Ἑταιρίας, ἦτον μὲν εἰς ὀλίγα πρόσωπα γνωστὴ, ἀλλ᾿ αὕτη εἰς ὅλους τοὺς ἄλλους ἐσύμφερε νὰ ᾖναι ἄγνωστος μέχρι τῆς ὥρας καθ᾿ ἣν θέλει λάβει τὴν κυβέρνησιν τῶν πραγμάτων τῆς Ἑλλάδος. Ἑπομένως ὁ ῥηθεὶς Καμαρινὸς ἐπίστευεν, ὅτι ἡ ἄγνωστος αὕτη ἀρχὴ εἶναι εἰς τὴν Ρωσσίαν, καὶ ὅτι αὕτη ἤθελε δώσει πρὸς αὐτὸν τὸν θησαυρὸν, τὸν ὁποῖον ἐζήτει. Ὁ δὲ πολλὰ ἔμφρων καὶ πολλὰ ἐνθουσιασμένος ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Ἔθνους Ἠλίας Μάνεσης ἀρκετὰ συναναστραφεὶς καὶ γνωρίσας ἐν αὐτῇ τῇ οἰκίᾳ του τὸν Καμαρινὸν, ἠθέλησε νὰ τὸν ἀποτρέψῃ διὰ νὰ μὴν πορευθῇ εἰς Πετρούπολιν, ἀλλὰ νὰ δώσῃ πρὸς αὐτὸν ὀλίγα χρήματα καὶ νὰ ἐπιστρέψῃ, καὶ τοῦτο ἔπραττεν, ἐπειδὴ ἔβλεπεν, ὅτι τοιοῦτος ὢν ὁ Καμαρινὸς, ἤθελε βλάψει πολυειδῶς τὰ πράγματα τῆς Ἑταιρίας, ἀλλὰ δὲν ἠδυνήθη νὰ τὸ κατορθώσῃ, καὶ τοῦτο τὸ γνωρίζει καὶ ὁ συγκατοικήσας τότε μετὰ τοῦ Καμαρινοῦ ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ Ἠλία Μάνεση ταγματάρχης Κ. Παπαθανασίου. Ὁ δὲ Καμαρινὸς ἀναχωρήσας ἐκ τῆς Ὀδησσοῦ, καὶ φθάσας εἰς Πετρούπολιν ἐγένετο δεκτὸς πολλὰ φιλοφρόνως ἀπὸ τὸν Καποδίστριαν, ὁ ὁποῖος καὶ χρήματα πολλάκις ἔδωκε πρὸς αὐτὸν, καὶ καθ᾿ ἑκάστην σχεδὸν τὸν ἐδέχετο καὶ συνωμίλει μετ᾿ αὐτοῦ, καὶ τοῦτο τὸ γνωρίζει καὶ ὁ ταγματάρχης Γ. Μαλάμος, ὅστις εὑρίσκετο τότε ἐν Πετρουπόλει παρὰ τῷ Καποδίστριᾳ. Δὲν τοῦ ἔδωκεν ὅμως οὗτος καὶ τὸν θησαυρὸν, τὸν ὁποῖον ἐζήτησε καθόσον εἶδε καὶ αὐτὸς τὸν ἄνθρωπον καὶ τὴν σπατάλην του καὶ τὴν λοιπὴν διαγωγήν του. Εἶναι δὲ πολὺ πιθανὸν νὰ εἶχε καὶ γράμμά τι τοῦ Π. Μαυρομιχάλη πρὸς τὸν Καποδίστριαν, ἀλλ᾿ οὗτος μήτε γράμματα ἔδωκεν εἰς τὸν Καμαρινὸν μήτε σπουδαῖόν τι ἐξεμυστηρεύθη πρὸς αὐτόν. Τοῦτο εἶναι βεβαιότατον, καὶ τὸ γνωρίζουν ὅλοι οἱ ὁμογενεῖς μας, οἱ εὑρεθέντες τότε ἐν Πετροπόλει, καὶ οἱ ὄντες παρὰ τῷ Καποδίστριᾳ, διότι ὁ Καμαρινὸς καὶ ἐν αὐτῇ τῇ Πετρουπόλει διὰ νὰ βιάσῃ, ὡς ἐνόμιζε, τὸν Καποδίτριαν νὰ δώσῃ εἰς αὐτὸν θησαυρὸν, τὸν ἐφοβέριζεν, ὅτι θέλει ἐπιστρέψει νὰ ματαιώσῃ τὴν ἐπανάστασιν, ἐπειδὴ ἐννόησεν, ὅτι ἦτο ψευδὴς, καὶ ὅτι δὲν εἶχεν ἀρχηγὸν τὸν Αὐτοκράτορα τῆς Ρωσσίας, ὁ ὁποῖος ἤθελε δώσει εἰς αὐτὸν τὸν ὁποῖον ἤλπιζε νὰ λάβῃ θησαυρόν. Οὕτω μετὰ τὰς τοιαύτας ἀπειλὰς ὁ Καμαρινὸς ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὴν Πετρούπολιν, καὶ καθ᾿ ὁδὸν ἐφονεύθη ἀπὸ τοὺς ἑταίρους τῆς ἑταιρίας». Ὁ ἀναγνώστης βλέπει καὶ ἐδῶ πόσον εἶναι παραμορφωμένη ἡ ἀλήθεια ἐν τῇ ἱστορίᾳ τοῦ κ. Σ. Τρικούπη.

Ο ΤΣΟΠΑΝΑΚΟΣ Κατήγετο ἀπὸ τὴν Δημιτσάναν. Κατὰ δὲ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως μὴ δυνάμενος νὰ φέρῃ ὅπλα, διότι ἦτον ἀδυνάτου σώματος καμπούρης καὶ στραβοπόδης, οὗτος ὁ πυγμαῖος, ἂν καὶ τοῦ ἔλειπαν ὅλα, εἶχεν ὅμως μεγάλον τὸν Ἑλληνικὸν αἴσθημα κατὰ τῶν τυράννων, διότι ἔτρεχεν εἰς τὰ στρατόπεδα τῶν Ἑλλήνων, καὶ εἰς τὰς πολιορκίας, ἐνθουσιάζων τοὺς στρατιώτας, καὶ γράφων καὶ στίχους ἐπαινετικοὺς εἰς τοὺς στρατηγοὺς καὶ τοὺς καπεταναίους· ἦτον ὁ νέος ποιητὴς τῆς ἐπαναστάσεως. Ἀγαποῦσε πολὺ νὰ βλέπῃ τὸν στρατηγὸν Νικήταν Σταματελόπουλον, καὶ ὅπου καὶ ἂν ἐπήγαινε καὶ ἐστέκετο τοὺς στίχους τοὺς ὁποίους ἔκαμνε τοὺς ἀνεγίνωσκε πρῶτον τοῦ Νικήτα, καὶ ἔπειτα ἐπήγαινεν εἰς τοὺς ἄλλους καὶ τοὺς ἔψαλλεν. Εὑρεθεὶς δὲ εἰς μίαν μάχην, εἰς τὴν ὁποίαν ὁ στρατηγὸς Νικήτας ἐνίκησεν, καὶ οἱ στρατιῶταί του ἐπῆραν πολλὰ λάφυρα καὶ ζῶα, ἔλαβεν ἕνα ἄλογον, τὸ ὁποῖον τοῦ ἐχάρισεν ὁ Νικήτας διὰ νὰ περιπατῇ καβάλα· ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἦτο πτωχὸς καὶ δὲν εἶχεν ἔξοδα νὰ τὸ θρέψῃ, ἔκαμεν ἕνα γράμμα τοῦ Νικηταρᾶ, οὕτως τότε ἔλεγον, καὶ τοῦ ἔγραφε· «Τὸ δῶρό σου Νικηταρᾶ, ἄλογο χωρὶς νουρὰ, ἢ μοῦ στέλλεις καὶ κριθάρι, ἢ σοῦ στέλνω τὸ τομάρι». Ἡ Πελοποννησιακὴ Γερουσία τοῦ ἔδιδε τὰ ἔξοδά του. Ἠθέλησε νὰ ὑπάγῃ εἰς Δημιτσάναν τὴν πατρίδα του καβάλα μὲ τὸ νέον ἀποκτηθὲν ἄλογον, εἰς δὲ τὸν δρόμον ὅπου ἐπήγαινεν εὑρῆκε δένδρα ὀνομαζόμενα κορομηλιαῖς, αἱ ὁποῖαι εἶχον τοὺς καρποὺς, τὰ κορόμηλα, τοὺς ὁποίους ἀφοῦ εἶδε, ἐστάθη καβάλα ἀπὸ κάτω ἀπὸ ἕνα δένδρον, καὶ ἐπειδὴ ἔφθανεν εὔκολα τοὺς καρποὺς, ἔφαγε πολλοὺς ἀπὸ αὐτοὺς, καὶ τοῦ ἔφερον τὸν θάνατον. Τοιουτοτρόπως ἐχάθη ὁ πτωχός. Ἀφοῦ ἡ φύσις τὸν ἐστέρησε τὸ σῶμα, τοῦ ἔδωκε μὲν πνεῦμα πολὺ, ἀλλὰ κοιλίαν μικρὴν καὶ ἀδύνατον καὶ διὰ τοῦτο μὴ δυνάμενος νὰ χωνεύσῃ τὰ κορόμηλα ἀπέθανεν.


ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ


ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΕΚΕΡΗΣ Οὗτος ἦτον εἰς τὴν Ὀδησσὸν καὶ ἐκεῖ ἐμπορεύετο. Κατηχήθη δὲ τὰ μυστήρια τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας ἀπὸ τὸν αὐτάδελφόν του Γεώργιον Σέκερην, καὶ ἀνεδείχθη εἷς τῶν ἀρχηγῶν ἑταιριστῶν. Ὁ Σκουφᾶς, ὁ Τσακάλωφ καὶ ὁ Γεώργιος Σέκερης, οἱ τρεῖς οὗτοι ὁμοῦ ἔκαμον τὸ πρῶτον σχέδιον εἰς τὴν Μόσχαν πῶς νὰ γείνῃ ὀ ὀργανισμὸς τῶν Φιλικῶν. Αὐτὸς ἐβοήθησε πολὺ τὸν Ξάνθον καὶ τοὺς λοιποὺς ἑταίρους, καὶ ἔκαμε πολλὴν διάδοσιν τοῦ μυστικοῦ τῆς ἑταιρίας, διὰ δὲ τῆς συνεννοήσεώς του μὲ τὸν ἀδελφόν του Παναγιώτην Σέκερην ἐμπορευόμενον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἡ ἑταιρία γενικωτέρα ἐγένετο. Ἐπειδὴ δὲ εἰς τοὺς ἀδελφοὺς Σεκεραίους, ὡς Πελοποννησίους, οἱ ἄλλοι Πελοποννήσιοι ἐξεμυστηρεύοντο μὲ περισσότερον θάρρος καὶ εὐκολίαν, διὰ τοῦτο οἱ περισσότεροι ἐκ τούτων κατηχήθησαν ἀπὸ τὴν οἰκογένειαν αὐτήν. Αἱ ἐκδουλεύσεις καὶ αἱ θυσίαι τῶν Σεκεραίων πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως καὶ μετ᾿ αὐτὴν εἶναι πολλαὶ καὶ μεγάλαι. Ἔλαβον μέρος ἐνεργητικὸν εἰς τὸν πόλεμον, καὶ μάλιστα ὁ ἀδελφός των Γεώργιος Σέκερης, ὁ ἔξοχος καὶ πολυμαθέστατος τότε ἀνὴρ, ἔγεινεν ἀρχηγὸς τῶν ὅπλων τῆς ἐπαρχίας Τριπολιτσᾶς. Οὗτος εὑρέθη εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη, ὅπου ἠρίστευσε κατὰ τὴν μάχην τῆς 9 Μαρτίου, ὡς φαίνεται εἰς τὰς διηγήσεις μου. Κατὰ δὲ τὰς ἀρχὰς τοῦ Μαΐου ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν ὑπῆγεν εἰς τὴν Ἀργολίδα, καὶ ἐτέθη ὑπὸ τὰς διαταγὰς τῆς Κυβερνήσεως διὰ τὴν ἐκστρατείαν τῶν Μεγάλων Δερβενίων. Τότε δὲ κανεὶς ἄλλος δὲν ἤθελε νὰ ὑπάγῃ, καὶ μόνοι οἱ Τριπολιτσιῶται ἀπεφάσισαν, καὶ ὅμως τοὺς κατηγοροῦν ὅτι ἔφυγον ἐκεῖθεν χωρὶς πόλεμον. Κατὰ δὲ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη εἰς τὴν Ἀργολίδα εὑρέθη μετὰ τοῦ στρατηγοῦ Πλαπούτα, καὶ μάλιστα εἰς τὸ Κεφαλάρι τοῦ Ἄργους, καὶ εἰς τὰς ἄλλας ἐκεῖ γενομένας μάχας ἐπολέμησε καλῶς μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸν πατριώτας του Τριπολιτσιώτας. Ἔπειτα δὲ εἰς τὸν Ἅγιον Σώστην, Ἅγιον Βασίλειον καὶ Κλένιαν, ὅπου τότε ἦτο τοποθετημένον τὸ στρατόπεδον τοῦ πολιορκητοῦ τῶν δύω φρουρίων Ναυπλίου καὶ Κορίνθου ἀρχηγοῦ Θ. Κολοκοτρώνη, εὑρεθεὶς ὁ Γ. Σέκερης ἐκεῖ, καὶ κυριευθεὶς ἀπὸ νόσον ἀνίατον ἀπέθανεν, καὶ οὕτως ἡ Πελοπόννησος ἔχασε στρατηγὸν πεπαιδευμένον καὶ κάτοχον πολλῶν γλωσσῶν καὶ γνώσεων.

ΡΗΓΑΣ ΠΑΛΑΜΗΔΗΣ Κατήγετο ἀπὸ τὴν Στεμνίτσαν ἐκ τῆς ἐπισήμου γενεᾶς τῶν Παλαμηδαίων. Ὁ δὲ πατήρ του πρὸ πολλοῦ εἶχεν ἀποκατασταθῆ εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν. Ἐπανελθὼν δὲ ὁ Ρήγας ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν κατ᾿ ἀρχὰς ὀλίγον ἐστάθη εἰς τὰ Βέρβαινα, συντελῶν μετὰ τῶν ἄλλων εἰς τὰς πρώτας συστάσεις τῶν στρατοπέδων. Μετὰ ταῦτα ἦλθεν εἰς τὸ Βαλτέτσι, καὶ εὑρίσκετο ἐκεῖ μετὰ τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη. Ἐπειδὴ δὲ τότε ἡ βάρδια τοῦ Καλογεροβουνιοῦ εἶχε πιάσει τὸν διδάσκαλον τῶν Καλαμῶν Γεράσιμον, ἐρχόμενον ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, ὅπου τὸν εἶχε στείλει ὁ Πέτρος Μαυρομιχάλης, ἐν ἀγνοίᾳ ὅλων τῶν ἄλλων καπεταναίων, καὶ ὡς ἐκ τούτου ἠγέρθησαν πολλαὶ ὑπόνοιαι, οἱ εὑρεθέντες ἐκεῖ Μανιᾶται καπεταναῖοι, Μούρτσινοι, Κουμουνδουράκιδες, Καπετανάκιδες, Βενετσανάκιδες, Τουράκιδες καὶ ἄλλοι πολλοὶ, καὶ οἱ Μαυρομιχαλαῖοι Κυριακούλης καὶ Ἠλίας, ὅλοι αὐτοὶ ἦλθον εἰς λογομαχίαν μὲ τοὺς Ἀναγνωσταρᾶν Παπαγεωργίου, Ἠλίαν Φλέσαν, Δημ. Παπατσώνην, Παναγ. Κεφάλαν, Μητροπέτροβαν, Νικήταν Φλέσαν καὶ Θ. Κολοκοτρώνην, διὰ τὴν ἀποστολὴν ταύτην τοῦ Γερασίμου, καὶ διὰ τὰ γράμματα καὶ τὰ προσκυνοχάρτια, τὰ ὁποῖα οὗτος ἔφερεν ἀπὸ τοὺς Τούρκους, καὶ προσέτι διὰ τοὺς λόγους, τοὺς ὁποίους εἶπε κατὰ τῆς ἐπαναστάσεως ὁ Γεράσιμος, ἀπεφασίσθη καὶ ἐστάλη ὁ Ρήγας εἰς τὰς Καλάμας διὰ νὰ κάμῃ γνωστὴν εἰς τὸν Πετρόμπεην τὴν διαγωγὴν τοῦ Γερασίμου, καὶ παρακινήσῃ αὐτὸν νὰ ἔλθῃ εἰς τὸ στρατόπεδον διὰ νὰ ἐννοήσουν ὅλοι καὶ νὰ πεισθοῦν, ὅτι θέλει τὴν ἐπανάστασιν· παρέδωκεν δὲ εἰς τὴν συνοδίαν τοῦ Ρήγα καὶ τὸν Γεράσιμον διὰ νὰ μὴν τὸν σκοτώσουν εἰς τὸν δρόμον καὶ κακοφανῆ τοῦτο εἰς τὸν Πετρόμπεην. Τὰ μετὰ ταῦτα ἀναφέρονται εἰς τὰ ἀπομνημονεύματά μου. Κατόπιν ὁ Ρήγας ἐπέστρεψεν εἰς τὸ Χρυσοβίτσι, καὶ ἐκεῖ ἐβοήθει τὸν Κολοκοτρώνην διὰ τῶν συμβουλῶν του καὶ τῆς γραφικῆς του ἱκανότητος. Μέχρι δὲ τῆς ἐλεύσεως τοῦ πρίγκηπος Ὑψηλάντου ὁ Ρήγας ἔμενεν εἰς τὸ στρατόπεδον τῶν Τρικόρφων, καὶ ὑπῆγεν καὶ αὐτὸς μετὰ τῶν ἄλλων πρὸς ὑποδοχήν του. Ἔπειτα διωρίσθη γραμματεὺς τῆς Γερουσίας τῶν Καλτεζῶν, καὶ ὕστερον διωρίσθη πάλιν νὰ ὑπάγῃ εἰς τὰς Κεγχρεὰς διὰ νὰ συμβιβάσῃ δυσαρέσκειάν τινα γενομένην μεταξὺ τῶν πολιορκητῶν καὶ τῶν Νοταράδων, καὶ συνάμα νὰ εἰσπράξῃ καὶ τὰ ὑποχρεωτικὰ χρήματα ἀπὸ τὴν Ἐπαρχίαν τῆς Κορίνθου, καὶ νὰ ἴδῃ καὶ τὸ ἐκεῖ φροντιστήριον. Ἔχει δὲ ὅλα τὰ ἔγγραφα τῆς ἀποστολῆς του ταύτης. Ἁλωθείσης δὲ τῆς Τριπολιτσᾶς, ἐπανῆλθεν εἰς αὐτὴν καὶ ἔκτοτε ἀνεμίχθη καὶ εἰς τὰ πολιτικὰ πράγματα, καὶ οὕτω ὑπηρέτει τὴν πατρίδα στρατιωτικῶς μὲ καλὸν ζῆλον. Οὐδεὶς δὲ ἄλλος ἔχει περισσοτέρας ἐκδουλεύσεις πολιτικὰς, διότι ὅλα τὰ ἐπαγγέλματα ἐπέρασαν ἀπὸ τὴν διεύθυνσίν του.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ Οὗτος ἦτον ἐκ τῶν προὐχόντων τῆς Τριπολιτσᾶς. Ἐκρατήθη μέσα εἰς τὴν πόλιν ἀπὸ τοὺς Τούρκους, ἀλλ᾿ ἔφυγεν πρὶν αὕτη ἁλωθῇ. Ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς, ὑπῆρξε πληρεξούσιος, βουλευτὴς, γερουσιαστὴς τῆς Πελοποννήσου καὶ ὑπουργός. Ἡ Πελοποννησιακὴ Γερουσία εἶχε στείλει μίαν ἐπιστροπὴν ἀπὸ τὰ μέλη της διὰ νὰ παρασταθῇ εἰς τὴν παράδοσιν τοῦ Ναυπλίου, καὶ ἓν μέλος αὐτῆς ἦτο καὶ ὁ Γ. Βάρβογλης. Ἐλθόντος ὅμως τοῦ Δράμαλη, ὁ Βάρβογλης ἔφυγεν ἀπὸ τὴν Ἀργολίδα ὁμοῦ μὲ τῶν Παλαιῶν Πατρῶν καὶ ἄλλους, ἀλλ᾿ εἰς τῇς Πόρταις τοῦ Σάγκα τοὺς ἔπιασαν οἱ στρατιῶται τοῦ Πλαπούτα, καὶ ἤθελον νὰ τοὺς κακοποιήσουν, διότι τοὺς ἐθεώρησαν ὡς αἰτίους τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη. Ὁ δὲ Βάρβογλης διαφυγὼν ἦλθεν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν, καὶ ἀμέσως ἐξεστράτευσε μὲ τοὺς συμπατριώτας του, καὶ ὑπῆγεν εἰς τὸ Νιοχωράκι ἀπὸ κάτω ἀπὸ τῇς Πόρταις· ὅτε ὁ Θ. Κολοκοτρώνης ἔτυχε νὰ περνᾷ ἐκεῖθεν, ἀνταμώθη μὲ τὸν Βάρβογλην καὶ ὡμίλησαν, καὶ τοὺς μὲν στρατιώτας ἔστειλεν ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Πλαπούτα, αὐτὸν δὲ ὁ Κολοκοτρώνης ἐπεριποιήθη, λησμονήσας ὅσα τοῦ ἔκαμον οἱ ἐν Ἄργει πολιτικοὶ, καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος Βάρβογλης, καὶ τὸν ἔστειλεν ὀπίσω διὰ νὰ προβλέπῃ τὰς ζωοτροφίας τοῦ στρατοπέδου. Ἡ οἰκογένεια τοῦ Βάρβογλη ἐξώδευσε καθὼς καὶ αἱ ἄλλαι οἰκογένειαι τῶν ἀρχοντοπροκρίτων· μάλιστα δὲ κατὰ τὴν ἐποχὴν τῶν Ἀράβων ἐφάνη πολὺ πρόθυμος ὁ Γεώργιος Βάρβογλης, διότι ἔστειλε τὸν υἱόν του Σωτηράκην εἰς τὴν ἐκστρατείαν αὐτὴν μὲ σῶμα στρατιωτικὸν ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, ἀλλὰ κατὰ δυστυχίαν, αἰχμαλωτίσθη εἰς τοὺς Ἀβαρίνους, ὡς καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἔμεινε δὲ πολὺν καιρὸν αἰχμάλωτος, ἐλευθερωθεὶς μετὰ τῶν ἄλλων κατὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΡΗΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς. Κατ᾿ ἀρχὰς ἐχρησίμευσε πολὺ κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, διότι εἶχε τὴν ἐφορείαν τῆς ἐπαρχίας εἰς τὰ Τρίκορφα, καὶ μετὰ τῶν λοιπῶν ἐφρόντιζε περὶ τῆς προμηθείας τῶν ἀναγκαίων. Ἀλλ᾿ αὐτὸς ἐξώδευσεν ἐξ ἰδίων εἰς τὰς ἀνάγκας τοῦ πολέμου καὶ διετήρησε τὸ στρατόπεδον μέχρι τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως, καὶ ἦτον ὁ μόνος ἀπὸ τοὺς Τριπολιτσιώτας, ὁ ὁποῖος πολλὰ ἐξώδευεν. Ἐδόθη ἐνέχυρον ἀπὸ τὴν τότε Κυβέρνησιν εἰς τοὺς Τούρκους τοῦ Ναυπλίου κατὰ τὴν πρώτην συνθήκην, οἵτινες τὸν ἐζήτησαν καὶ ἔμεινεν ἐντὸς τοῦ Ναυπλίου μέχρι τῆς παραδόσεώς του εἰς τοὺς Ἕλληνας. Ὑπῆρξε πληρεξούσιος τῶν ἐθνικῶν Συνελεύσεων, βουλευτὴς καὶ γερουσιαστής.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, καὶ ὑπῆρξεν εἷς τῶν προκρίτων, κατὰ δὲ τὴν ἐπανάστασιν ἐπαρουσιάσθη στρατιωτικὸς, ἀλλὰ καὶ πολιτικῶς ὑπηρέτησεν, ἔχων ζῆλον καὶ προθυμίαν ὑπὲρ τοῦ ἀγῶνος καὶ παντοῦ εὑρίσκετο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΠΗΛΙΑΔΗΣ Πρὶν τῆς ἐπαναστάσεως ἐνήργει τὰ τῆς Ἑταιρίας εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ ἀλλοῦ. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν εἰς τὴν πατρίδα του Τριπολιτσᾶν κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως, συνήργει καὶ παρεκίνει εἰς τὴν ἐπανάστασιν τοὺς Ἕλληνας. Μετὰ δὲ τὴν ἅλωσιν τῆς πόλεως ἔγεινε γραμματεὺς τῆς Πελοποννησιακῆς Γερουσίας, ὕστερον δὲ πληρεξούσιος, βουλευτὴς καὶ ὑπουργὸς τοῦ Καποδίστρια. Τελευταῖον δὲ συνέγραψε καὶ ἀπομνημονεύματα τῆς Ἑλληνικῆς ἐπαναστάσεως.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΧΙΩΤΗΣ Οὗτος ὑπηρέτει πάντοτε μὲ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην καὶ λοιποὺς καπεταναίους, δείξας πολλὴν γενναιότητα καὶ τρόπον πολεμικὸν κατὰ τὰς μάχας καὶ τὰς πολιορκίας, εἰς τὰς ὁποίας εὑρέθη μὲ τοὺς συμπατριώτας καὶ γείτονάς του.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΙ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΑΔΕΛΦΟΙ ΑΡΒΑΛΑΙ Κατήγοντο ἐκ Τριπόλεως καὶ ὑπηρέτησαν τὴν πατρίδα στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς. Μάλιστα ὁ Γεώργιος παντοῦ ἔτρεχεν. Ἡ οἰκογένεια αὕτη μαζὺ μὲ τὸν θεῖόν των ἔδειξαν πολὺν ἐνθουσιασμὸν, καὶ ἐξώδευσαν ἐξ ἰδίων κατὰ τὰς πρώτας ἡμέρας τῆς ἐπαναστάσεως.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΚΟΝΤΡΙΑΝΟΣ Ἦτον ἀπὸ τοῦ Κάψα. Ὁ καπετάνιος οὗτος καὶ πρὶν ἀρχίσει ἡ ἐπανάστασις ἐνεργοῦσε καὶ παντοῦ ἔτρεχε προετοιμάζων τὰ τοῦ πολέμου. Ἐκραγείσης δὲ τῆς ἐπαναστάσεως εὑρέθη καὶ αὐτὸς καὶ ἐπολέμησε μὲ τοὺς Δαραίους, ὅταν οὗτοι ἦλθον ἀπὸ τοῦ Δάρα κυνηγοῦντες τοὺς Κιαχαγιάδές των. Ἐπολέμησε μέχρι τέλους τῆς πολιορκίας Τριπολιτσᾶς, εἰς δὲ τὸν πόλεμον τοῦ Λεβιδίου ἐκεῖ ἐφάνη ὅτι ἦτο παληκάρι.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΚΩΝΗΣ Ἐγεννήθη εἰς τὸ χωρίον Πικέρνι. Ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς μὲ τοὺς συγχωρίους του κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ ἰδίως κατὰ τὴν θέσιν Γράναν καὶ Καπνίστραν μὲ τὸν Δαγρὲν ὅπου καὶ αἰχμαλωτίσθη, καὶ ἐλευθερώθη ἔπειτα μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Τριπολιτσᾶς, ἀκολουθήσας πάλιν τὸν στρατιωτικόν του βίον.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΗΛΙΔΑΣ Οὗτος ἦτο πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως γνωστὸς διὰ τὰς σχέσεις του μὲ τοὺς πλέον παληκαράδες Τούρκους. Κατηχηθεὶς δὲ τὰ μυστήρια τῆς Ἑταιρίας πολὺ ὡφέλησεν ὕστερον καὶ μάλιστα τὸν ἀοίδιμον Ζαΐμην, διότι εἰς αὐτὸν ἐξεμυστηρεύετο ὅλα τὰ τῶν Τούρκων. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς εἰς πολλὰς μάχας ὑπὸ τὸν Κολοκοτρώνην, καὶ ὅπου ἀλλοῦ ἡ ἀνάγκη τὸν ἐκάλει. Ἔπεσε δὲ μαχόμενος ἐναντίον τῶν Ἀράβων κατὰ τὴν ἅλωσιν τοῦ Νεοκάστρου ὑπὸ τοῦ Ἰμβραὴμ.

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΣΑΡΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ἔχαιρε τὴν ἀγάπην καὶ τὴν ἐμπιστοσύνην τῶν συμπατριωτῶν του Τριπολιτσιωτῶν, καὶ οἱ στρατιῶται τὸν ἤθελαν καὶ τὸν ἐγύρευαν νὰ τὸν ἔχουν ἀρχηγὸν διότι ἦτο στρατιωτικὸς καλός. Ἐμάχετο πάντοτε μὲ γενναιότητα εἰς τὰς μάχας, καὶ μαζὺ μὲ τοὺς συμπατριώτας του εὑρέθη εἰς τὰς ἀνάγκας τοῦ πολέμου καὶ κατ᾿ ἐξοχὴν εἰς τοῦ Δράμαλη.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ Κατήγετο ἀπὸ τὸν Ἅγιον Βασίλειον. Ὑπῆρξε στρατιωτικὸς καὶ ἐβαστοῦσε μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸν στρατιώτας ἄνωθεν τοῦ βουνοῦ Ζευγαλατιοῦ, τοῦ λεγομένου τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βαρσῶν. Παρευρέθη εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς κατὰ τὴν ἀνωτέρω θέσιν, ὡς καὶ εἰς πολλὰς ἄλλας μάχας κατὰ τοῦ Δράμαλη καὶ ἀλλοῦ· Ὑπῆγε δὲ καὶ εἰς τὰ Μεγάλα Δερβένια μετὰ τῶν ἄλλων Τριπολιτσιωτῶν πρὸ τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη.

ΑΛΕΞΙΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἐκ Λεβιδίου. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς, ἐξέχων τῶν ἄλλων καπεταναίων τῆς πατρίδος του καὶ τῶν πέριξ χωρίων, καὶ διὰ τοῦτο πάντοτε περὶ αὐτὸν ἐσυγκετρόνοντο οἱ στρατιῶται ἀπὸ τὸν Μύτικα καὶ πέραν, καὶ εἰς τοῦτο τὸ μέρος τῆς ἐπαρχίας ἔκαμνε τὸν ἀρχηγόν. Ἐπολέμησεν δὲ εἰς πολλὰς μάχας, καὶ ἔπεσε μαχόμενος πρὸς τοὺς Ἄραβας κατὰ τὸ βουνὸν Σφαντῆρι καὶ Καταβόθρα πλησίον τῆς πατρίδος του.

ΚΟΛΙΟΣ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὁ στρατιωτικὸς κατήγετο ἀπὸ τὸ χωρίον Δάρα, καὶ ἦτο πολὺ γενναῖος, διότι εἰς ὁποιανδήποτε μάχην καὶ ἂν εὑρίσκετο διεκρίνετο, ἔχων πάντοτε τοὺς γείτονάς του βοηθοὺς καὶ συμπολεμιστάς. Ὅταν δὲ ἐσκοτώθη ὁ Παπᾶ Ἀρσένης Κρέστης εἰς τὸν Ἅγιον Σώστην, κατὰ τὴν μάχην αὐτὴν ἐφάνη ἡ παληκαριά του, διότι τότε ἐβοήθησε τὸν στρατηγὸν Νικήταν καὶ οὕτως ὅλοι ἐσώθησαν. Κατὰ δὲ τὴν πρώτην μάχην τοῦ Λεβιδίου ἐκλείσθη εἰς ἕνα σπίτι μὲ τοὺς γείτονάς του, ἐπολέμησε τοὺς Τούρκους καὶ συνετέλεσε καὶ αὐτὸς εἰς τὴν νίκην τῶν Ἑλλήνων.

ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ Καὶ οὗτος ὁ καπετάνιος ἦτον ἀπὸ τοῦ Δάρα. Ἐπρωτοφάνη πρὸ τῆς 25 Μαρτίου, καὶ ὕψωσε σημαίαν. Ἐκυνήγησε τοὺς κεχαγιάδες τοῦ Γκιοσοῦ καὶ Παλῃόπυργου, καὶ ἄλλους ἀκόμη Τούρκους εὑρεθέντας τότε ἐκεῖ, καὶ τοὺς ὑπῆγε κυνηγῶντας, ἕως τῂς Τρόκλαις τοῦ χωρίου Κάψα, ἐσκότωσεν ἕνα τῶν Ὀθωμανῶν, τοὺς δὲ ἄλλους κατεδίωξε πολεμῶν ἕως εἰς τὴν θέσιν Κατσάναν. Ἐκεῖ εὑρέθησαν Τοῦρκοι καβαλαραῖοι περισσότεροι, ἔγεινε μάχη, καὶ ἐλαβώθη ὁ Κουτσομπραΐμης. Οὗτος ἦτο καβάλα καὶ τὸ ἄλογόν του τὸν ἐπῆγεν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν ὅπου καὶ ἀπέθανε. Τοῦτο ἔδωκε φόβον εἰς τοὺς Τούρκους. Εἰς δὲ τὴν μάχην αὐτὴν εὑρέθησαν καὶ οἱ συγχώριοί του Δημήτριος Τσέκος, Παναγιώτης Μεγρέμης, Σταμάτης Μπακόπουλος Πανάγος Μονάντερος καὶ Ἀναγνώστης Λαμπρόπουλος. Αὐτοὶ δὲ ὅλοι καὶ ἄλλοι γείτονές των εὑρέθησαν καὶ εἰς τὸν πόλεμον τοῦ Λεβιδίου, ἐκλείσθησαν εἰς τὰ σπίτια καὶ ἐπολέμησαν μὲ κίνδυνον, διότι οἱ Τοῦρκοι ἐπλησίασαν τὸ σπίτι, ἐσκότωσαν τὸν Ἀναγνώστην Τσαβαρόπουλον, ἔβαλαν φωτιὰ εἰς τὰ σπίτια, ὡς καὶ εἰς τὰ ἄλλα σπίτια ὅπου ἦσαν οἱ Καλαβρυτινοὶ κλεισμένοι. Οἱ Δαραῖοι εἰδοποιήθησαν ἀπὸ τὸν ἀγάν των, ὁ ὁποῖος ἦτον εἰς τὰ Καλάβρυτα, διὰ νὰ ἔβγουν νὰ τὸν προϋπαντήσουν καὶ τὸν συνοδεύσουν μὲ τὰ ὅπλα των ἀπὸ τὸ γεφύρι τοῦ Ἀμπίμπαγα, ἀλλ᾿ αὐτοὶ ἀντὶ νὰ ὑπάγουν εἰς τὸ κάλεσμα τοῦ ἀγᾶ των, ἐκυνήγησαν τοὺς κεχαγιάδες των. Πόσην ἀνυπομονησίαν τότε εἶχον οἱ Ἕλληνες, δὲν ἔβλεπον τὴν ὥραν νὰ ἐπαναστατήσουν. Μάλιστα ὁ Μωριᾶς εἶχε παραψηθῆ ἀπὸ τὴν τυραννίαν.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑ ΚΩΣΤΑΣ Οὗτος ἐπίσης κατήγετο ἀπὸ τοῦ Δάρα. Ὑπῆρξε σωματοφύλακας τοῦ Κολοκοτρώνη, ὡσαύτως καὶ ὁ Γιαννάκος Κούρας, ὅστις ἀφοῦ πολὺν καιρὸν ὑπηρέτησεν ὑπὸ τὸν Γεροκολοκοτρώνην, ἔπειτα ἠκολούθησε τὸν στρατηγὸν Γενναῖον. Καὶ οἱ δύω οὗτοι παρευρέθησαν εἰς πολλὰς μάχας μέχρι τέλους τοῦ ἀγῶνος, καὶ ὑπηρέτησαν μὲ ζῆλον καὶ γενναιότητα.

ΝΙΚΟΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὁ μετονομασθεὶς καὶ Πύρλας κατήγετο ἐκ Τριπόλεως. Εὑρίσκετο πάντοτε εἰς τοὺς πολέμους, ὡς εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς ἰδιαιτέρας του πατρίδος, καὶ μετὰ ταῦτα εἰς τὴν Ἀργολίδα κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη, ὅπου εὑρέθη μετὰ τῶν ἄλλων Τριπολιτσιωτῶν ὑπὸ τὸν στρατηγὸν Πλαπούταν κατὰ τὰς θέσεις Σχοινοχῶρι καὶ Ἄκοβαν ὄπισθεν τοῦ Παλαιοκάστρου Ἄργους, πολεμοῦντες τὸν τρομερὸν Δράμαλην μέχρι τῆς καταστροφῆς του. Ὑπηρέτησε δὲ καὶ αὐτὸς μὲ ζῆλον καὶ γενναιότητα.

ΜΙΧΑΗΛ ΚΟΤΣΟΝΟΠΟΥΛΟΣ Καὶ οὗτος ἦτον ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν καὶ ἐπολέμησε κατὰ τὴν πολιορκίαν αὐτῆς. Ἔπειτα ὑπῆγεν εἰς τὴν πολιορκίαν τοῦ Ναυπλίου πρὸ τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη, ἔχων μικρὸν σῶμα στρατιωτῶν. Μετὰ δὲ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη οἱ Τριπολιτσιῶται ὅλοι ἐξεστράτευσαν κατὰ τὴν θέσιν Πόρταις καὶ Νιοχωράκι. Αὐτὸν εὗρεν ὁ στρατηγὸς Κολοκοτρώνης περνῶν ἀπὸ τῇς Καρυαῖς καὶ τὸ Νιοχωράκι, ὁ ὁποῖος ἔδειξεν εἰς τὸν ἀρχηγὸν τὴν θέσιν, ὅπου οἱ στρατιῶται ἐστέκοντο, καὶ οὗτος τὸτε τοὺς ὡδήγησε νὰ υπάγουν εἰς τὸν στρατηγὸν Πλαπούταν κατὰ τὸ Σχοινοχῶρι. Ἐντεῦθεν ὁ Κολοκοτρώνης ἔστειλεν ὀπίσω τὸν Βάρβογλην διὰ τροφάς. Ὁ Κοτσονόπουλος παρηκολούθησε τὸν Πλαπούταν μέχρι τῆς πτώσεως τοῦ Ναυπλίου.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΒΑΛΗΣ Ἦτον ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν καὶ ἐκεῖ ἐμπορεύετο. Ἀφοῦ δὲ κατηχήθη εἰς τὸ μυστήριον τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας, ἔγεινε τόσον ζηλωτὴς, ὥστε παρῄτησεν ὅλας τὰς ἐμπορικάς του ὑποθέσεις, καὶ ὑπῆγεν εἰς τὰς νήσους Ὕδραν καὶ Σπέτσας διὰ νὰ κατηχήσῃ τοὺς ἐκεῖ νησιώτας. Καὶ κατὰ τοῦτο μόνον εἰς Σπέτσας ἐπέτυχεν, εἰς δὲ τὴν Ὕδραν ὀλίγην ἔδωκαν ἀξίαν εἰς τοὺς λόγους του. Εἰς δὲ τὴν πατρίδα του ἐγενίκευσε τὴν ἑταιρίαν. Κατὰ τὰ μέσα δὲ τοῦ Δεκεμβρίου 1820, ἐγὼ εἶδον αὐτὸν τόσον πολὺ ἐνθουσιώδη, ὥστε δὲν ἠθέλησα νὰ τὸν πλησιάσω ὡς πολὺ ἐπικίνδυνον. Εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν ἐγὼ ἐπροσποιούμην, ὅτι εἶμαι ἰατρός. Πρὸ ἐμοῦ δὲ εἶχεν ἔλθει ὁ Γεώργιος Κοτσάκης ἐξ Ἁλωνισταίνης ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸν, τοῦ ὁποίου τὴν κεφαλὴν ὁ Ἀρβάλης ἐφούσκωσε, καὶ ὅστις ἐννοηθεὶς ἀπὸ τοὺς Τούρκους ἀμέσως ἤλλαξε τὰ ἐνδύματά του καὶ ἐφόρεσε στολὴν Ἀγγλικήν. Τοῦτον ἐγὼ ἐφυγάδευσα, ἀλλ᾿ ἐξ αἰτίας του παρεφύλαττον καὶ ἐμὲ οἱ Τοῦρκοι· μάλιστα δὲ μὲ ἀνεγνώρισεν ὁ σπαχῆς τῶν Μαγουλιάνων Ἀχμουσαγᾶς Τσιτόγλους, καὶ ἕνεκα τούτου ἔκτοτε ἠναγκάσθην καὶ ἐφόρεσα Ὑδρέϊκα ἐνδύματα διὰ νὰ φανῶ, ὅτι εἶμαι τακτικὸς καὶ ἀνήκω εἰς τὸν στόλον, καὶ οὕτω διέφυγον τὴν προσοχὴν τῶν Τούρκων. Τὸν δὲ Ἀρβάλην διὰ τὸν ἐνθουσιασμόν του οἱ ἄνθρωποι τὸν ὑπώπτευον μήπως τολμήσῃ καὶ κατηχήσῃ καὶ αὐτὸν τὸν Πασᾶν τοῦ τόπου, καὶ ὡς ἐκ τούτου πλέον δὲν τὸν ἐπλησίαζον. Ἐν τούτοις ἐβγῆκε πρὶν ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, ὑπῆγεν εἰς τὰ Καλάβρυτα καὶ παρεκίνησε τὸν Σωτήρην Χαραλάμπην, τὸν Σ. Θεοχαρόπουλον, τοὺς Πετιμεζαίους καὶ λοιποὺς, καὶ ἦλθεν εἰς τὸ Λεβίδι ὅπου ἔγεινεν ἡ πρώτη μάχη. Ἐδαπάνησε δὲ ἐξ ἰδίων διὰ τὰς ἀνάγκας τῆς πατρίδος. Εἰς τὰ Τρίκορφα κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς εὑρίσκετο ὁ σύλλογος ὅλων τῶν ἐμπόρων τῆς πόλεως. Οὗτοι ἀφοῦ ἀφῆκαν ὅλην τὴν περιουσίαν των καὶ τὰ παιδιά των ἀκόμη εἰς χεῖρας τῶν Τούρκων, ἔφυγαν καὶ εἶχον τὴν φροντίδα νὰ προμηθεύωνται τὰ ἀναγκαῖα εἰς τὸν πόλεμον. Τὸ αὐτὸ προσέτι ἐγένετο καὶ εἰς τὰ Βέρβαινα, διότι καὶ ἐκεῖ ἦσαν ἀπὸ αὐτοὺς καὶ ἐξώδευον ἐξ ἰδίων. Ἡ οἰκογένεια τῶν Ἀντωνοπούλων εὑρίσκοντο παντοῦ. Εἰς τὸ Ἄργος ἦτον ὁ Σταματέλος, ὅστις ἐγένετο καὶ πληρεξούσιος εἰς τὰς Ἐθνοσυνελεύσεις, εἰς δὲ τὴν Τριπολιτσᾶν ὁ Κωνσταντῖνος, ὅστις ὑπῆρξε πολιτικὸς ἔχων ὑπόληψιν παρὰ τοῖς τότε ἀρχηγοῖς καὶ καπεταναίοις καὶ κατ᾿ ἐξοχὴν παρὰ τῷ Δ. Ὑψηλάντη καὶ Θ. Κολοκοτρώνη. Εὑρίσκοντο δὲ καὶ ἄλλοι ἀπὸ αὐτοὺς εἰς τὴν Μεσσηνίαν, τὰς Καλάμας καὶ εἰς τὸ Νησί. Οἱ δὲ ἀδελφοὶ Γαλανόπουλοι, οἱ ἀδελφοὶ Σαρδελαῖοι Σωτῆρος καὶ Προκόπης, οἱ ἀδελφοὶ Γιαννακόπουλοι Παναγιώτης καὶ Γεώργιος, ὁ Βασίλειος Ἀθανασόπουλος, ὁ Δημήτριος Λαγοπάτης, καὶ λοιποὶ ἔμποροι, ὅλοι οὗτοι συνεισέφερον, ὅ,τι καὶ ὅσα ἕκαστος ἐδύνατο κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς πατρίδος των Τριπολιτσᾶς. Κατόπιν δὲ μετὰ τὴν ἅλωσίν της ἐσύστησαν μεταξύ των τὸ σύστημα τοῦ τόπου των, καὶ ἐζήτησαν ἀπὸ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην νὰ τοὺς δώσῃ τὸν υἱόν του Πάνον πρὸς διατήρησιν τῆς τάξεως καὶ τῆς ἡσυχίας τῆς πόλεως. Ὅλους τοὺς ἀνωτέρω ἡ Πελοποννησιακὴ Γερουσία μετεχειρίσθη εἰς διαφόρους ὑπηρεσίας πολιτικὰς, εἰς εἰσπράξεις χρημάτων καὶ προμήθειαν τροφῶν.

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΡΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Καὶ οὗτος κατήγετο ἐκ Τριπόλεως, καὶ ὑπηρέτησε πολιτικῶς τὴν πατρίδα βοηθῶν τὸ φροντιστήριον τῶν Βερβαίνων. Μετὰ δὲ τὴν σύστασιν τῆς Γερουσίας διωρίσθη φροντιστὴς τῶν τροφῶν εἰς τοὺς Ἀφεντικοὺς Μύλους.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Ἦτον καὶ οὗτος ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, ἔμπορος τὸ ἐπάγγελμα· ὑπηρέτησε δὲ πολιτικῶς εἰς τὸ τοπικὸν σύστημα, ὡς ἔφορος καὶ δημογέροντας, διὰ τὸ εὐϋπόληπτον δὲ τοῦ χαρακτῆρός του, ἡ Γερουσία μετεχειρίσθη αὐτὸν, εἰς τὴν εἴσπραξιν χρημάτων, καὶ διὰ τὰ κανδήλια τῶν ἐκκλησιῶν, τὰ ὁποῖα ἐχρησίμευσαν εἰς τὰς ἀνάγκας τοῦ πολέμου.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΕΝΤΩΡΟΣ Οὗτος κατήγετο ἐκ Κεφαλληνίας, ἀποκατασταθεὶς πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως εἰς Τριπολιτσᾶν, ἐπαγγελόμενος τὸν ἰατρόν. Ἐκρατήθη ἐντὸς τῆς πόλεως ἀπὸ τοὺς Τούρκους, καὶ μετὰ τὴν ἅλωσιν ὑπηρέτησεν ὡς ἐπιστήμων ἰατρὸς τὴν πατρίδα, διότι κατὰ τὴν τότε μετὰ τὴν ἅλωσιν ἐλθοῦσαν νόσον ἐχρησίμευσε πολὺ σώζων τοὺς ἀσθενήσαντες Ἕλληνας στρατιωτικοὺς καὶ πολιτικούς.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΕΛΑΚΗΣ Οὗτος ἐξεῖχε τῶν λοιπῶν Τριπολιτσιωτῶν ὡς πολιτικός. Εἶχε πολλὴν ὑπόληψιν καὶ ἐμπιστοσύνην πλησίον τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη, ἐφρόντιζε δὲ καὶ ἐπροσπάθει ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ ὁσάκις ὑπῆρχεν ἀνάγκη.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΕΤΡΟΚΟΠΗΣ Κατήγετο ἐκ τῆς Τριπόλεως. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως κατὰ τὸν μῆνα Ἰανουάριον τοῦ 1821 ἐπανῆλθεν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅπου τὸν εἶχε στείλει τὸ κοινὸν τῆς πόλεως νὰ ζητήσῃ ἀπὸ τὸν Πατριάρχην ἀρχιερέα τοῦ τόπου, διότι εἶχον γεννηθῆ σκάνδαλα ἐκκλησιαστικὰ διὰ τὸ στεφάνωμα τοῦ Διάκου Καρυτσώτη, καὶ ἕνεκα τούτου εἶχον ἐξορίσει τὸν ὑπάρχοντα πρότερον ἀρχιερέα. Ἀλλ᾿ ὁ Πετροκόπης ἀντὶ νὰ φέρῃ ἀρχιερέα, ἔφερεν ἕνα Κατῆν, καταγόμενον ἀπὸ τὰ Ἰωάννινα, ὁ δὲ τόπος ἔμαθεν, ὅτι ἔρχεται ὁ Πετροκόπης καὶ ἡτοιμάζοντο νὰ ὑποδεχθοῦν τὸν ἀρχιερέα τὸν ὁποῖον ἐνόμιζον ὅτι ἔφερεν, ἀλλ᾿ αἴφνης εἶδον τὸν Κατῆν ἀντὶ ἀρχιερέως. Ἐν τοσούτῳ ὁ Κατῆς αὐτὸς ἐστάθη ὠφέλιμος εἰς τὰς ἀρχὰς τῆς Τουρκικῆς ἀνωμαλίας, ὅτε οἱ Τοῦρκοι ἀπεφάσισαν νὰ κόψουν ὅλους τοὺς χριστιανοὺς τῆς Τριπολιτσᾶς, διότι δὲν ἠθέλησε νὰ ἐκδώσῃ τὸν φεφτᾶν, διότι χωρὶς φεφτᾶν οἱ Τοῦρκοι δὲν ἐδύναντο νὰ σκοτώσουν πολλοὺς, ἐπειδὴ ἀπαιτεῖτο ἄδεια γραπτὴ διὰ νὰ δικαιολογηθοῦν εἰς τὸν Σουλτάνον. Τὸν Κατῆν αὐτὸν, ὅταν οἱ Ἕλληνες ἐπῆραν τὴν Τριπολιτσᾶν, τὸν ἐφύλαξαν, τὸν ἐπεριποιήθησαν ὡς καλὸν ἄνθρωπον, καὶ τὸν ἔστειλαν εἰς τὴν πατρίδα του. Μετὰ τὴν ἐπανάστασιν ὁ Πετροκόπης ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα στρατιωτικῶς.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ Καὶ οὗτος ἐπίσης ἦτο Τριπολιτσιώτης, ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴν παρηκολούθησε κατὰ τὴν ἐπανάστασιν ὡς στρατιωτικὸς τὸν στρατηγὸν Στάϊκον Σταϊκόπουλον καὶ ὑπηρέτησεν ὑπὸ τὰς διαταγάς του εἰς ὅλας τὰς μάχας τῆς πολιορκίας τοῦ Ναυπλίου, καὶ ἀλλοῦ μέχρι τέλους τῆς ἐπαναστάσεως.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΥΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὡσαύτως κατήγετο ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως ὑπηρέτει διὰ τοῦ καλάμου του τὴν πατρίδα. Μετὰ δὲ τὴν σύστασιν τῆς Γερουσίας τῆς Πελοποννήσου ἐπέρασεν εἰς τὸ γραφεῖόν της καὶ εἰργάζετο ὑπὸ τὸν Σπηλιάδην, κατόπιν δὲ ἐξηκολούθει ὑπηρετῶν εἰς τὰ γραφεῖα τῆς Κυβερνήσεως τοῦ ἀγῶνος, στελλόμενος καὶ εἰς ἄλλας πολιτικὰς ὑπηρεσίας.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ Οὗτος ἐπανελθὼν ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸν ὑπηρέτησεν εἰς τὸ γραφεῖον τῆς Γερουσίας ὡς γραμματεὺς, καὶ ὡς τοιοῦτος ἐπίσης ὑπηρέτει εἰς ὅλα τὰ γραφεῖα τῆς τότε Κυβερνήσεως. Εἴχομεν δὲ ἀνάγκην τοιούτων γραμματικῶν, διότι τότε ἦσαν σπάνιοι οἱ γνωρίζοντες γράμματα, καὶ ἐθεωροῦντο ἐκ τῶν πρώτων ὑπαλλήλων.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΝΙΑΤΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἐκ Τριπόλεως. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴν, ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς μετὰ τοῦ συγγενοῦς του Ἀντώνη Κολοκοτρώνη, τὸν ὁποῖον παρηκολούθει καὶ τοῦ ἔκαμνε καὶ τὸν γραμματικόν. Εὑρέθη εἰς τὴν περίφημον μάχην τοῦ Δερβενακίου, καὶ οὐδεὶς ἄλλος ἀπὸ καμμίαν ἄλλην ἐπαρχίαν εὑρέθη τότε ἐκεῖ.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΔΟΠΙΔΑΣ Οὗτος ἦτον ἰατρὸς καὶ κατήγετο ἀπὸ τὰ Ἰωάννινα τῆς Ἠπείρου. Πρὸ τοῦ 1818 εἶχεν ἔλθει εἰς τὴν Πελοπόννησον καὶ ἔκαμνε τὸν ἀπόστολον τῆς Ἑταιρίας τῶν Φιλικῶν. Εἰς τὴν Ζάκυνθον δὲ ἐφαίνετο ἀποκαταστημένος, διότι ἦτο πολὺ σχετικὸς τοῦ στρατηγοῦ Θ. Κολοκοτρώνη, ὡς ἰατρὸς τῶν ἐκεῖ στρατευμάτων καὶ τῆς οἰκογενείας του. Διὰ δὲ τὴν τιμιότητα καὶ τὸν πατριωτισμόν του ἀπὸ ὅλους ἠγαπᾶτο. Κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως πολὺ ἐχρησίμευσεν, εὑρεθεὶς εἰς τὰς ἐπαρχίας τῆς Ἀρκαδίας καὶ τοῦ Φαναρίου, καὶ μετὰ τῶν κατοίκων τούτων τῶν ἐπαρχιῶν κατὰ πρῶτον ἐστράτευσε. Κατόπιν ἦλθεν εἰς τὴν Καρύταιναν. Αὐτὸς πρῶτος ἔκαμε σφραγῖδα μακρουλὴν ὡσὰν δάκτυλον, ἡ ὁποία ἔφερε χαραγμένα τὰ γράμματα «ἐλευθερία ἢ θάνατος», καὶ δι᾿ αὐτῆς ἐσφράγιζε τὰ μαγαζεῖα τῶν Τούρκων διὰ νὰ χρησιμεύσουν τὰ ἐν αὐτοῖς πράγματα εἰς τροφὴν τῶν στρατιωτῶν, τὰ ὁποῖα ὕστερα τὰ παρέλαβεν ἡ Ἐφορεία τοῦ Κανέλου Δεληγιάννη. Ὑπεγράφετο δὲ μὲ τὸν βαθμὸν «ὁ Ντεριτόρος τοῦ στρατοῦ». Ἐπειδὴ δὲ, ὡς εἴπομεν, ἔκαμνε τὸν ἀπόστολον, ἐγνωρίζετο εἰς πολλὰς ἐπαρχίας τῆς Πελοποννήσου, καὶ ἔχαιρε διὰ τοῦτο πολλὴν ὑπόληψιν, τὸν ἐσέβοντο δὲ οἱ ἄνθρωποι ὡς ἰατρὸν καὶ ὡς καλὸν πατριώτην. Πολὺ πιστὸς ἐστάθη εἰς τοὺς Πελοποννησίους καὶ ὑπῆρξε φίλος αὐτῶν, καὶ κατ᾿ ἐξοχὴν μὲ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην, διότι πολλοὶ τῶν συμπατριωτῶν του τὸν ἐζήτησαν νὰ ὑπάγῃ μὲ τὸ μέρος των, ἀλλ᾿ αὐτὸς δὲν ἠθέλησε νὰ δεχθῇ ἀπὸ αὐτοὺς καμμίαν βοήθειαν, τὸν δὲ Ἰ. Κωλέτην, ὅστις τοῦ ὑπέσχετο ἂν τραβηχθῇ ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνην, νὰ τοῦ δώσῃ ὁποιανδήποτε ὑπηρεσίαν ἤθελε, δὲν ἤθελε νὰ τὸν ἴδῃ οὔτε ζωγραφιστὸν, καὶ κατὰ τοῦτο ἐφύλαξε κατὰ γράμμα τὸν στίχον τοῦ μακαρίτου Βιλαρᾶ ἐθνικοῦ ποιητοῦ ὁ ὁποῖος ἔλεγεν· «Ἰωάννης ὁ Κωλέτης, ὁ πλειὸ ψεύτης καὶ σερέτης».

ΑΔΕΛΦΟΙ ΠΟΥΡΝΑΡΑΙΟΙ Οὗτοι μετὰ τοῦ περιφήμου Παπαγεώργη ἦσαν οἱ καπεταναῖοι τοῦ χωρίου των Περθῶρι, καὶ ὠνομάζοντο Παναγιώτης καὶ Γεώργιος. Κατὰ διαταγὴν δὲ τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη οἱ δύω οὗτοι ἀδελφοὶ εἶχον τὴν φροντίδα τῆς φυλακῆς (βάρδιας), ἡ ὁποία ἐστέκετο ἐπάνω εἰς τὸ βουνὸν τῆς Ἐπάνω Χρέπας λεγόμενον. Ἄναυαν φωτιαῖς διὰ νὰ ἐβγαίνῃ καὶ ὑψοῦται ὁ καπνὸς, ὁ ὁποῖος ἦτο τὸ σύνθημα, διὰ τοῦ ὁποίου εἰδοποιεῖτο τὸ στρατόπεδον τοῦ Κολοκοτρώνη καὶ λοιπῶν, καὶ διὰ νὰ μανθάνουν οἱ ἄνθρωποι, ὅτι ἐβγῆκαν οἱ Τοῦρκοι ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν, καὶ τοιουτοτρόπως νὰ φροντίζουν περὶ τῆς ἀσφαλείας τῶν οἰκογενειῶν των. Ἦσαν δὲ ὡρισμένοι οἱ φανοὶ διὰ κάθε δρόμον, τὸν ὁποῖον οἱ Τοῦρκοι ἐπορεύοντο· π.χ. διὰ τὸ Βαλτέτσι δύω, διὰ τὰ Καλάβρυτα τέσσαρες διὰ τὸ Ναύπλιον ἕνας, καὶ οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Τοῦτο δὲ ἐγένετο κατ᾿ ἀρχὰς, ὅτε οἱ Ἕλληνες ἦσαν στρατοπεδευμένοι εἰς τὸ Χρυσοβίτσι, τὴν Πιάνα, Βαλτέτσι καὶ Ζαράκοβα, καὶ ἐπλησίασαν τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Οἱ Πουρναραῖοι ὑπηρέτησαν κατὰ τὴν πολιορκίαν ταύτην πολεμοῦντες γενναίως μέχρι τῆς ἁλώσεως, ἔπειτα δὲ ἐπολέμησαν καὶ εἰς τοὺς πολέμους κατὰ τοῦ Δράμαλη, καὶ ἀλλοῦ. Ὁ Παπαγεώργης μάλιστα παντοῦ ἔτρεχε πολεμῶν, ὑπῆγε καὶ εἰς τὴν Ρούμελην καὶ ἀνεγνωρίσθη παληκάρι· ἔπεσε δὲ μαχόμενος ἐνδόξως κατὰ τοῦ Ἰμβραὴμ εἰς τὸ αὐτὸ ταμποῦρι καὶ ἀγκαλιὰ μετὰ τοῦ ἐνδόξου ἀρχιμανδρίτου Φλέσα κατὰ τὴν θέσιν Μανιάκι τῆς Μεσσηνίας. ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Ὁ καπετάνιος οὗτος πατρίδα εἶχε τὸ Βαλτέτσι. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς, εὑρεθεὶς εἰς πολλὰς μάχας καὶ μάλιστα εἰς ἐκείνην τῆς πατρίδος του. Τοῦτον ὁ Κολοκοτρώνης ἔστειλε τὴν νύκτα μετὰ πολλῶν ἄλλων εἰς τοὺς κλεισμένους ἀπὸ τοὺς Τούρκους Ἕλληνας ἐντὸς τοῦ χωρίου, καὶ ἔδωκεν εἰς αὐτοὺς τρόφιμα καὶ πολεμοφόδια. Πάντοτε παρηκολούθει τὸν Κολοκοτρώνην, ἀλλὰ καὶ τὸν Γενναῖον, εὑρισκόμενος εἰς ὅλους τοὺς κινδύνους.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΔΕΛΦΟΙ ΡΕΒΕΛΙΩΤΑΙ Οὗτοι κατήγοντο ἀπὸ τὸ χωρίον Τσιπιανὰ, καὶ κατ᾿ ἀρχὰς παρεκίνουν τοὺς χωριανούς των νὰ ἐπαναστατήσουν, καὶ πολὺ ἐκοπίασαν νὰ τοὺς πείσουν νὰ διακόψουν τὰς μετὰ τῶν Τούρκων σχέσεις των καὶ ἰδίως μὲ τὸν ἀγᾶν των Σεχνετσίπην. Μετὰ δὲ ταῦτα ὑπηρέτησαν τὸν ἀγῶνα μέχρι τῆς ἐντελοῦς τοῦ Ἔθνους ἀποκαταστάσεως.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ ΚΑΡΩΝΗΣ Ἦτον μέλος τῆς ἀνωτέρω οἰκογενείας τῶν Ρεβελιωτῶν καὶ καπετάνιος τοῦ αὐτοῦ χωρίου Τσιπιανά. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ μάλιστα εἰς τὴν μάχην τῆς Γράνας καὶ Καπνίστρας ὅπου ἐκινδύνευσεν ἐντὸς τῆς σπηλιᾶς μετὰ τοῦ Δαγρὲ καὶ τῶν λοιπῶν συντρόφων του. Παρευρέθη δὲ μαχόμενος καὶ εἰς ἄλλας πολιορκίας καὶ ἰδίως κατὰ τοῦ Δράμαλη μέχρι τῆς καταστροφῆς του.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἀπὸ τὰ Ἁγιωργίτικα, καὶ ἐπολέμησε μὲ ζῆλον καὶ γενναιότητα κατ᾿ ἀρχὰς εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς ἔχων ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν του τοὺς χωριανούς του, καὶ ἦτο πάντοτε μαζὺ μὲ τὸν ἀρχηγὸν τῆς Κυνουρίας Παναγιώτην Ζαφειρόπουλον. Ἦτον εἰς τὸν Ἅγιον Σώστην μετὰ τὴν ἐκεῖθεν ἀναχώρησιν τῶν Ἁγιοπετριτῶν διὰ νὰ τοποθετηθοῦν εἰς Βολιμὴν, ὡς καὶ ὁ Μῆτρος Μπαμπανικολὸς, ἀπὸ τὴν Μπερτσοβᾶν μὲ τοὺς γείτονάς του, ὁ καπετάνιος τοῦ χωρίου Στενοῦ Πέτρος Μπακοδῆμος, ὁ καπετὰν Λάμπρος Ῥιζιώτης, ἔχων καὶ αὐτὸς τοὺς γείτονάς του, καὶ ὢν ἀνώτερος ὅλων ἐκείνων τῶν χωρίων τοῦ Κάμπου, καθὼς καὶ οἱ Σβολαῖοι ὅλοι Τριπολιτσιῶται. Οὗτοι ὅλοι ἔπιασαν τὰ Λιθαράκια κοντὰ εἰς τοῦ Κεφάλα τὸ ταμποῦρι, καὶ εὑρέθησαν εἰς τὰς γενομένας μάχας διαρκούσης τῆς πολιορκίας τῆς Τριπολιτσᾶς. Ἔπειτα δὲ ἔγειναν συνεργοὶ μὲ τοὺς Τσάκωνας εἰς τὴν ἔφοδον τῆς πόλεως, εὑρέθησαν δὲ καὶ εἰς τὰς Πάτρας κατὰ τὴν ἐκεῖ μάχην τῆς 9 Μαρτίου ἀρχηγὸν ἔχοντες ὅλοι τὸν Γεώργιον Σέκερην. Ὕστερον δὲ κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ Μαΐου ἀνεχώρησαν ἐκεῖθεν καὶ ὑπῆγον εἰς τὰ Μεγάλα Δερβένια μετὰ πολλῶν ἄλλων συνεπαρχιωτῶν των, ὁπόθεν εἶδον τὸν στρατὸν τοῦ Δράμαλη ἐρχόμενον εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ ἔφυγον ἀρχηγοὶ καὶ στρατιῶται. Μετὰ δὲ ταῦτα ἔλαβον μέρος εἰς τοὺς πολέμους κατὰ τοῦ Δράμαλη κατὰ τὴν Ἀργολίδα ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ στρατηγοῦ Πλαπούτα, κατόπιν ὑπῆγον εἰς τὸν Ἅγιον Βασίλειον καὶ Κλένιαν ὅπου ὁ ἀρχηγός των Σέκερης ἀπέθανεν. ΑΔΕΛΦΟΙ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΙ Οὗτοι ὠνομάζοντο Εὐθύμιος, Μῆτρος καὶ Ἀναστάσιος καὶ ἦσαν Τριπολιτσιῶται, ἐμπειροχειροῦργοι δὲ τὸ ἐπάγγελμα. Ἐκ τούτων δὲ τὸν μὲν Εὐθύμιον ἐκράτησαν οἱ Τοῦρκοι ἐντὸς τῆς Τριπολιτσᾶς ὡς ἰατρὸν, οἱ δὲ δύω ἄλλοι ἀδελφοὶ ἦσαν εἰς τὰ στρατόπεδα, πολεμοῦντες καὶ ἰατρεύοντες τοὺς πληγωμένους. Μετὰ δὲ τὴν ἅλωσιν τῆς Τριπολιτσᾶς ὁ Εὐθύμιος ἐλευθερωθεὶς ἐξηκολούθει τὴν χειρουργικήν του τέχνην εἰς τοὺς πληγωμένους Ἕλληνας γενόμενος πολὺ χρήσιμος κατὰ τοῦτο.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΛΑΧΟΚΕΡΑΣΙΩΤΗΣ Ὁ καπετάνιος οὗτος ὑπηρέτησεν ὡς στρατιωτικὸς καθ᾿ ὅλον τὸ διάστημα τῆς πολιορκίας τῆς Τριπολιτσᾶς, ἔπειτα εὑρέθη εἰς πολλὰς ἄλλας μάχας· ὑπῆγε δὲ καὶ εἰς τὰ Μεγάλα Δερβένια μετὰ τοῦ Ρήγα Παλαμήδη καὶ τοῦ Γ. Σέκερη ἀρχηγοῦντος. Φεύγων δὲ ἀπὸ τὰ Δερβένια μετὰ τῶν ἄλλων, ἐφονεύθη ἀπὸ τὸν στρατὸν τοῦ Δράμαλη ὅταν οὗτος εἰσέβαλλεν εἰς τὴν Πελοπόννησον.

ΓΙΑΝΝΑΚΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ Ὑπῆρχε καὶ οὗτος ἀπὸ τὴν Βλαχοκερασιάν. Ἦτο καπετάνιος, καὶ ἐπολέμησε μὲ τοὺς γείτονάς του εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Παρακολουθῶν δὲ πάντοτε τὸν Κολοκοτρώνην εὑρέθη εἰς πολλὰς μάχας, ὡς καὶ εἰς τὰς Πάτρας, καὶ κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη καὶ ἀλλοῦ ὅπου καὶ ὁ Κολοκοτρώνης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΑΛΗΣ Ἐγεννήθη εἰς τὸ Βαλτέτσι, καὶ ὑπηρέτησεν ὡς στρατιωτικὸς μὲ τοὺς συγχωρίους του κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Εὑρέθη δὲ καὶ εἰς τὴν περίφημον μάχην τοῦ χωρίου του, κλεισμένος μέσα μετὰ πολλῶν ἄλλων γειτόνων καὶ συνεπαρχιωτῶν του Τριπολιτσιωτῶν, ὅπου γενναίως ἐπολέμησεν. Ἐπολέμησε δὲ καὶ εἰς ἄλλας μάχας, καὶ μάλιστα κατὰ τοῦ Δράμαλη εἰς Δερβενάκι καὶ κατὰ τὴν Ἄκοβα, ὅπου καὶ ἔπεσε μαχόμενος ἀρχηγοῦντος τοῦ Γ. Σέκερη. ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΛΕΛΑΚΗΣ Κατήγετο ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν. Ἠκολούθησε τὸν Πάνον Θ. Κολοκοτρώνην καὶ ἦτον ἀχώριστος ἀπὸ αὐτόν. Ὑπηρέτησε δὲ τὴν πατρίδα πολεμῶν, καὶ κάμνων καὶ χρέη εἰς τὴν πολιτοφυλακὴν τῆς Γερουσίας, διότι ὁ ἀρχηγός του Πάνος ἦτο χιλίαρχος πολιτάρχης τῆς Πελοποννησιακῆς Γερουσίας.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΕΒΕΛΙΩΤΗΣ Οὗτος ἐπανελθὼν ἀπὸ τὴν Ἀνατολὴν κατ᾿ ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως, νέος τότε ὢν παρηκολούθησε τὸν ἀνδρεῖον Κόλιαν Μπακόπουλον ἀπὸ τοῦ Δάρα. Παρευρέθη εἰς τοὺς πολέμους, ὅσους ἔκαμε καὶ ὁ καπετάνιος του. Ὕστερα δὲ μόνος ἔλαβε στρατιώτας καὶ ἐβγῆκεν ἔξω εἰς τὴν Ρούμελην, καὶ ἔλαβε μέρος εἰς τοὺς ἐκεῖ πολέμους, καὶ κατόπιν εἰς τὴν ἐκστρατείαν τοῦ Ριχάρδου Τσοὺρτς ἐστράτευσε καὶ αὐτός. Μετὰ δὲ ταῦτα πάλιν μὲ τὰς χιλιαρχίας τὰς τότε ἐπὶ τοῦ Κυβερνήτου, ἐστράτευσε ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Διονυσίου Εὐμορφοπούλου στραταρχοῦντος τοῦ πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντου. Ὑπηρέτησε παντοῦ καὶ πάντοτε μὲ γενναιότητα, μάλιστα δὲ κατὰ τὴν ἐποχὴν τῶν Ἀράβων εἰς τοὺς Ἀβαρίνους ἐλαβώθη ἐλαφρὰ εἰς τὸ χέρι, καὶ ἔπειτα πάλιν εἰς τὴν μάχην τῆς Τραμπάλας ἐπληγώθη εἰς τὸ ἄλλο χέρι καὶ ἔμενε κουλὸς διὰ κάμποσον καιρὸν ἕως ὅτου ἰατρεύθη. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ἦτον Ἑταιριστὴς καὶ ἐχρημάτισε ἀργυραμοιβὸς (σαράφης) τοῦ σατράπου τῆς Πελοποννήσου Χουρσὴτ πασᾶ. Μετὰ δὲ τὴν ἄρνησιν τοῦ Κουγιᾶ νὰ γείνῃ ἑταιριστὴς καὶ νὰ βοηθήσῃ τὸν ἀγῶνα, οἱ μυηθέντες τὰ μυστήρια τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας ἀπεφάσισαν καὶ διώρισαν τὸν Κυριακόπουλον νὰ κατασκοπεύῃ τοὺς Τούρκους, καὶ νὰ ὁδηγῇ τοὺς ἀδελφοὺς, τὸ ὁποῖον καὶ ἐγένετο. Ἀλλὰ κατόπιν φωραθεὶς ἐφονεύθη κατὰ διαταγὴν τοῦ τοποτηρητοῦ τοῦ σατράπου, τὸ δὲ σῶμα του ἐσύρθη διὰ τῆς ἀγορᾶς, καὶ ἔπειτα ἐρρίφθη ἐντὸς φρέατος.

ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ

ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΚΟΝΔΑΚΗΣ Οὗτος μὲ ὅλην του τὴν πολυμελῆ συγγένειαν κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως ἔλαβε τὰ ὅπλα καὶ πρῶτος ἐφάνη εἰς τὴν πατρίδα του, πρῶτος δὲ αὐτὸς τῶν ἄλλων ἐξεστράτευσεν εἰς τὰ Βέρβαινα. Συνεισέφερεν ἔξοδα καὶ κατέβαλε κόπους διὰ τὴν σύστασιν καὶ τὴν τάξιν τοῦ ἐκεῖ στρατοπέδου καὶ τὸ φροντιστήριον αὐτοῦ. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς καθ᾿ ὅλην τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ κατὰ τὰ Δραμαλικὰ γενόμενος πληρεξούσιος καὶ βουλευτής.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΝΔΑΚΗΣ Ἦτον υἱὸς τοῦ ἀνωτέρω. Ἐδείχθη καλὸς στρατιωτικὸς καὶ γενναῖος, ὑπηρετήσας εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Ὑπῆγε δὲ καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ στρατηγοῦ Νικήτα Σταματελοπούλου καὶ τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς Ἐπαρχίας Π. Ζαφειροπούλου. Ἐπίσης ἔλαβε μέρος καὶ εἰς τὰς μάχας κατὰ τοῦ Δράμαλη μέχρι τῆς καταστροφῇς του, ὡς καὶ εἰς τοὺς πολέμους κατὰ τῶν Ἀράβων καὶ πάντοτε ἐπαινέθη ὡς παληκάρι.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἀπὸ τὸν Ἁγιάννην. Ὑπηρέτησε δὲ πολιτικῶς γενόμενος γερουσιαστὴς τῆς Πελοποννήσου, πληρεξούσιος τῶν Ἐθνοσυνελεύσεων καὶ βουλευτής. Ὅτε δὲ ὁ ἀδελφός του Παναγιώτης ἐξεστράτευσε κατὰ τῶν Ἀράβων ἐπὶ τῆς στραταρχίας τοῦ Κυριάκου Σκούρτη Ὑδραίου, καὶ ἔπεσεν αἰχμάλωτος εἰς τὴν μάχην τοῦ Κρεμυδίου, ὑπῆγε νὰ τὸν ἐλευθερώσῃ, ἀλλ᾿ αἰχμαλωτίσθη καὶ αὐτὸς κατὰ τὴν ὥραν τῆς ἐφόδου τῶν Αράβων εἰς τοὺς Ἀβαρίνους, ὕστερον δὲ καὶ οἱ δύω ἐλευθερώθησαν δι᾿ ἀνταλλαγῆς τῶν Σεχνετσιπαίων Τούρκων Τριπολιτσιωτῶν.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Η ΑΚΟΥΡΟΣ Ἦτον ἀδελφὸς τοῦ ἀνωτέρω, ὡς εἴπομεν. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν κατ᾿ ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως, ἀμέσως παρουσιάσθη μὲ σῶμα στρατιωτῶν συμπατριωτῶν του εἰς Βέρβαινα, καὶ κατόπιν ἐστρατοπέδευσε κατὰ τὸ χωρίον Στενὸν, ὅπου ἐσύστησε στρατόπεδον, καὶ ὅπου σώζονται καὶ μαρτυροῦνται μέχρι σήμερον τὰ ταμπούρια τοῦ Ἄκουρου λεγόμενα. Ἡ δραστηριότης καὶ ὁ ζῆλός του εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ πολέμου πολὺ ἐπαινέθησαν, καὶ ὁ πρίγκηψ Δ. Ὑψηλάντης τὸν ἠγάπα καὶ τὸν εἶχεν ὡς ἰδικόν του, καὶ ὡς ἐκ τούτου πολὺ ἐσεβάσθη ἀπὸ τοὺς καπεταναίους καὶ στρατιώτας κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Ἀπὸ τὸν Ἅγιον Σώστην ἀνεχώρησε καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ῥάχιν τῆς Βολιμῆς, ὅθεν ἐπολέμει πάντοτε μὲ τοὺς Τούρκους καὶ ἔκαμνε καὶ χωσιαῖς. Μετὰ δὲ τὴν πτῶσιν τῆς Τριπολιτσᾶς ὑπῆγεν εἰς τὴν Ρούμελην, καὶ ἔλαβε μέρος εἰς τὴν μάχην τῆς Ἁγίας Μαρίνας καὶ τῆς Στυλίδος, κατὰ τὴν ὁποίαν ὄχι μόνον αὐτὸς, ἀλλὰ καὶ ὅλον τὸ σῶμά του ἀρίστευσαν ἀρχηγοῦντος τοῦ στρατηγοῦ Νικήτα Σταματελοπούλου. Κατὰ δὲ τὴν εἰσβολὴν τοῦ τρομεροῦ Δράμαλη ἐπίσης ἐφάνη μὲ τοὺς συνεπαρχιώτας του καὶ ἔλαβε μέρος εἰς πολλὰς μάχας. Μετὰ δὲ τὴν μάχην τοῦ Κολοκοτρώνη ἐτοποθετήθη μεταξὺ τοῦ βουνοῦ Πανάγου καὶ Ἀγριλοβουνοῦ πλησίον τοῦ Παλῃοχάνου ὅπου ἀκόμη σώζονται καὶ μαρτυροῦνται τὰ ταμπούρια του. Μετὰ ταῦτα ἐξεστράτευσε μετὰ τῶν ἄλλων κατὰ τοῦ Ἰμβραὴμ καὶ αἰχμαλωτίσθη, ὡς εἴρηται, κατὰ τὴν μάχην τοῦ Κρεμυδίου κατὰ τὴν ὁποίαν ἔπεσαν πολλοὶ Ἕλληνες.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ἦτον ἐπίσης ἀδελφὸς τῶν δύω ἀνωτέρω, καὶ ὑπηρέτησε πολιτικῶς καὶ στρατιωτικῶς. Ἡ οἰκογένεια αὕτη τῶν Ζαφειροπούλων κατ᾿ ἀρχὰς ἐχρησίμευσεν ἐνθουσιάζουσα τοὺς πάντας καὶ ἐξοδεύουσα ἄφθονα διὰ τὴν ἀπκατάστασιν καὶ ἐντελῆ ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος.

ΠΑΝΟΣ ΣΑΡΙΑΓΙΑΝΝΗΣ Η ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥΣ Οὗτος ὑπῆρξεν εἷς ἐκ τῶν προὐχόντων τῆς ἐπαρχίας ταύτης, καὶ πολὺ ἐχρησίμευσε κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως. Θυσία ἔγεινεν εἰς ὅλα, ὅλον δὲ τὸ σπίτι του τὸ ἔθεσεν εἰς τὴν ἐξουσίαν τῶν στρατιωτικῶν καὶ πολιτικῶν, διότι ὁ ἐθνισμός του τοῦ ἔγεινε πάθος, καὶ ἐπειδὴ ἐκεῖθεν οἱ Ἕλληνες εἶχον ἀσφάλειαν συχνὰ διήρχοντο, καὶ εἰς ὅ,τι εἶχον ἀνάγκην τοὺς συνέδραμεν, εὕρισκον δὲ ἀνάπαυσιν καὶ πλουσίαν περιποίησιν. Προσέτι τὸ φροντιστήριον τῶν Βερβαίνων πολὺ ἀπὸ αὐτὸν ἐβοηθήθη, τὸν δὲ Ζαφειρόπουλον αὐτὸς ἀνέδειξεν ἀρχηγὸν τῆς ἐπαρχίας διὰ τῶν ἔργων καὶ τῶν ἐξόδων του. Ὁ Σαρηγιάνης εἶναι ὁ μόνος, ὅστις ἐπαινέθη τότε ἀπὸ ὅλους διὰ τὸν ἄδολον πατριωτισμόν του.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ Ὑπῆρξεν ἀπὸ τὸ χωρίον Βέρβαινα. Ἐχρησίμευσε δὲ κατ᾿ ἀρχὰς τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος εἰς τὸ γενικὸν φροντιστήριον τοῦ ἐκεῖ στρατοπέδου τὸ λεγόμενον Κελάρι ἔχων καὶ τοὺς δύω ἄλλους συντρόφους του, τὸν Τροχάνην ἀπὸ τὸν Πραστὸν καὶ τὸν Ἀναγνώστην Ῥοντόπουλον ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν. Ἐνόσῳ ὑπῆρχεν ἐκεῖ τὸ στρατόπεδον ἐξώδευεν ἐξ ἰδίων του διὰ τὰ ἀναγκαῖα τρόφιμα καὶ λοιπὰ χρειώδη, μετὰ δὲ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ στρατοπέδου ἀπὸ τὰ Βέρβαινα ἐτροφοδότει ὑπὲρ τοὺς σαράντα στρατιώτας ἕως τῆς ἁλώσεως τῆς Τριπολιτσᾶς. Ὕστερα δὲ ὅταν ἦλθεν ὁ Δράμαλης εὑρέθη εἰς τὸ Κεφαλάρι τοῦ Ἄργους συγκρατῶν καὶ βοηθῶν τοὺς στρατιώτας.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΠΕΡΒΕΝΑΣ Κατήγετο ἀπὸ τὸ χωρίον Κορακοβοῦνι. Ἦτο μυημένος τὸ μυστήριον τῆς ἑταιρίας. Κατ᾿ ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως διωρίσθη πεντακοσίαρχος, καὶ μετὰ τῶν συγχωρίων του καὶ τῶν λοιπῶν στρατιωτῶν τῶν πλησίον τῆς πατρίδος του χωρίων ἔλαβε μέρος εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ ἐπολέμησε μέχρι τῆς ἁλώσεώς της. Ὑπηρέτησε δὲ καὶ πολιτικῶς ὡς ἔφορος τῶν τροφῶν, τὰς ὁποίας συνήθροιζε καὶ τὰς ἔστελλεν εἰς τὸ φροντιστήριον τῶν Βερβαίνων.


ΕΠΑΡΧΙΑ ΦΑΝΑΡΙΟΥ (ΟΛΥΜΠΙΑΣ)

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὑπῆρξεν ἕνας τῶν προεστώτων τῆς ἐπαρχίας ταύτης. Συνετέλεσεν ὡς ἔφορος εἰς τὴν πρώτην σύστασιν τῶν ἐφορειῶν διὰ τὴν προμήθειαν τῶν τροφῶν. Ἅμα δὲ διελύθη ἡ πολιορκία τῆς Καρύταινας ὑπὸ τῶν Τούρκων κατὰ τὸ τέλος τοῦ Μαρτίου 1821, ἀμέσως δειλιάσας ἔφυγε μὲ ὅλην τὴν οἰκογένειάν του εἰς τὴν Μάνην, ὁ δὲ ἀδελφός του Νικόλαος, ἀφοῦ ἐπέστρεψεν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον ὅπου καὶ αὐτὸς κατέφυγεν, ἐπῆρε τὰ ὅπλα καὶ ὑπῆγεν εἰς τὸν πόλεμον μετὰ στρατιωτῶν μέχρι τῆς καταστροφῆς τοῦ Δράμαλη. Μετὰ δὲ ταῦτα ἔμεινεν εἰς τὴν πατρίδα του Ἀνδρίτσαιναν ὡς μέλος καὶ αὐτὸς τῶν ἐκεῖ δημογερόντων. Ἡ οἰκογένεια αὕτη τῶν Ζαρειφαίων ἔδειξε πολὺν φόβον κατὰ τὴν ἐπανάστασιν, καὶ διὰ τοῦτο ἄρχισαν νὰ διαπραγματεύωνται, ὡς τότε ἔλεγον, μετὰ τοῦ Ἄγγλου ἁρμοστοῦ τῆς Ἑπτανήσου διὰ τὴν ἰδίαν σωτηρίαν, καὶ ὅλων τῶν ἄλλων Πελοποννησίων, ζητοῦντες μόνον τὴν φυσικὴν ὕπαρξίν των καὶ ὄχι τὴν πολιτικήν. Τοῦτο δὲ ἐγένετο γνωστὸν, ἀλλ᾿ ἡ Γερουσία τῆς Πελοποννήσου διὰ πολλῶν μέσων ἐπρόλαβε καὶ τὸ ἐμπόδισεν. Ἡ ἐνέργεια ὅμως αὕτη ἔδωκεν ἀφορμὴν εἰς τοὺς Ἕλληνας διὰ νὰ προσέχουν εἰς τὸ ἑξῆς εἰς τὰς ἐξωτερικὰς ῥᾳδιουργίας, διότι ἀργότερα μάλιστα ἀνεφάνη καὶ ἡ Γαλλικὴ φατρία, καὶ ἡ Ρωσσικὴ ἀκόμη, ἥτις ἦτον ἡ μᾶλλον ἀδύνατος. Ἕνεκα δὲ τούτων αἱ δυνάμεις ἔπεσαν εἰς ἀντιζηλίαν μεταξύ των καὶ ἐκ ταύτης ὠφελήθη ἡ Ἑλλάς.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΣΑΝΕΤΟΥ Ὑπῆρξε προεστὼς τῆς ἐπαρχίας καὶ μέλος τῆς πρώτης ἐφορείας αὐτῆς, ἔπειτα δὲ ἔγεινε μέλος τῆς Πελοποννησιακῆς Γερουσίας, πληρεξούσιος εἰς τὴν Συνέλευσιν τοῦ Ἄστρους, βουλευτὴς εἰς τρεῖς περιόδους. Ἐπίσης καὶ ὁ υἱός του Γιαννάκος ἔλαβεν ἐνεργητικὸν μέρος εἰς τοὺς πολέμους ἀπ᾿ ἀρχῆς μέχρι τέλους, εὑρεθεὶς εἰς διαφόρους μάχας εἰς Καρύταινα, Λάλα, Τρίπολιν, κατὰ τὰ Δραμαλικὰ, καὶ κατὰ τοῦ Ἰμβραήμ.

ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ ΤΣΑΝΕΤΟΥ Ἦτον ἕνας ἐκ τῶν προκρίτων τῆς ἐπαρχίας καὶ ὁ λογιώτερος. Ἔγεινεν ἔφορος εἰς τὴν πρώτην καὶ τὴν δευτέραν περίοδον, καὶ πληρεξούσιος τῆς πρώτης ἐν Ἐπιδαύρῳ Συνελεύσεως· ἐστάλη καὶ εἰς τὸ Ναύπλιον μετὰ τῶν λοιπῶν διορισθέντων διὰ νὰ παραλάβῃ τὸ Ναύπλιον αὐτὸ διότι ἡ τότε Κυβέρνησις ἦλθεν εἰς συνθήκην μὲ τὴν φρουρὰν τοῦ Ναυπλίου διὰ νὰ παραδοθῇ αὕτη, καὶ ἔδωκαν καὶ ἐπῆραν ὁμήρους· ἔδωκαν τὸ ἐπιθαλάσσιον φρούριον (Μποῦρτσι) εἰς χεῖρας τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, ἡ ὁποία ἔστειλε τὴν εἰρημένην ἐπιτροπὴν ἀπὸ τὰ διάφορα σώματα διὰ νὰ παραλάβουν τὰ ὅπλα καὶ τὰ πράγματα τῶν Τούρκων, τῆς ὁποίας μέλος, ὡς εἴπομεν, ὑπῆρξε καὶ ὁ Π. Τσανέτος. Ἐπειδὴ ὅμως τότε ἦλθεν ὁ Δράμαλης, ἡ γενομένη συνθήκη τῆς παραδόσεως ἐματαιώθη, καὶ ὁ Τσανέτος ἔμεινε κλεισμένος εἰς τὸ Ναύπλιον, μέχρι τῆς μετὰ ταῦτα παραδόσεώς του, ὅτε ἐβγῆκεν ἐκεῖθεν ἀσθενὴς, ὑπῆγεν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν καὶ ἐκεῖ ἀπέθανεν. Ὁ δὲ υἱὸς αὐτοῦ Τσανέτος ἀπ᾿ ἀρχῆς τῆς ἐπαναστάσεως ἐπῆρε τὰ ὅπλα καὶ ἐπολέμησεν εἰς διαφόρους μάχας, εἰς Καρύταιναν, Λάλα, Τρίπολιν καὶ ἀλλοῦ μέχρι τέλους τοῦ πολέμου. ΚΑΝΕΛΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος γενομένης τῆς ἐπαναστάσεως διωρίσθη εἰς τὴν προμήθειαν τῶν πολεμοφοδίων τοῦ στρατοῦ τῆς ἐπαρχίας ἀπὸ αὐτὴν ταύτην, καὶ ἀπὸ τὸ κοινὸν τῆς Ἀνδρίτσαινας μέχρι τῆς διαλύσεως τοῦ Λάλα. Ἔλαβε δὲ τὸ μπαροῦτι ἀπὸ τὴν Δημιτσάναν καὶ ἀλλαχόθεν, τὸ δὲ μολύβι ἀπὸ τὸ τζαμὶ καὶ τὸ λουτρὸν τοῦ Φαναρίου καὶ ἀπὸ τὰς Καλάμας. Ὁ δὲ υἱός του Δῆμος Κανελόπουλος ἦλθεν ἀπὸ τὴν Μάλταν, ὅπου ἐμπορεύετο κατὰ τὸ τέλος τοῦ 1824, ἔλαβε σύζυγον τὴν θυγατέρα τοῦ Πολυχρόνη Τσανέτου, καὶ λόγῳ τῆς τοιαύτης συγγενείας του παρεχωρήθη ἡ θέσις τοῦ βουλευτοῦ. Κατὰ δὲ τὸ 1825 διωρίσθη καὶ φροντιστὴς ἐπὶ τῆς Κουντουργιωτικῆς Κυβερνήσεως διὰ νὰ προμηθεύσῃ τροφὰς πρὸς χρῆσιν τῆς Κυβερνήσεως ἐξαποστέλλων ταύτας εἰς τὴν ἐκστρατείαν τοῦ στρατάρχου Κ. Σκούρτη Ὑδραίου. Ἡ Κυβέρνησις τοῦ ἔδωσε 50,000 γρόσια ὡς ἔγγιστα διὰ τὴν τοιαύτην προμήθειαν τῶν τροφῶν, αὐτὸς δὲ ὑπῆγε καθ᾿ ὅλην τὴν ἐπαρχίαν ἀγοράζων τροφὰς ἀπὸ τοὺς κατοίκους, ἀλλὰ καὶ χωρὶς νὰ πληρώσῃ τὴν ἀξίαν εἰς αὐτούς. Μετὰ δὲ ταῦτα διωρίσθη εἰς πολλὰς πολιτικὰς ὑπηρεσίας γενόμενος πληρεξούσιος καὶ βουλευτής. Ὁ δὲ ἀδελφός του Ἀναγνώστης Κανελόπουλος, κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη, ἐμπορευόμενος εἰς Καλάμας, ἀντήλλαξε τὸ μολύβι του μὲ τὴν Γερουσίαν, ἥτις τοῦ παρεχώρησε τὰς προσόδους τῆς ἐπαρχίας Μικρομάνης, καὶ προσέτι καὶ 10,000 γρόσια, τὰ ὁποῖα νὰ λάβῃ ἀπὸ τὰς προσόδους τῆς ἐπαρχίας Φαναρίου, διὰ τὸ μολύβι του, τὰ ὁποῖα καὶ ἔλαβε. Κατὰ δὲ τὸ 1825 ἀκολούθησε τὸν ἀρχηγὸν τῆς ἐπαρχίας εἰς τὴν ἐκστρατείαν τῶν Ναυαρίνων ὅπου καὶ αἰχμαλωτίσθη ἐλευθερωθεὶς ὕστερα. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΑΚΕΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Κατήγετο ἀπὸ τὴν Ἀνδρίτσαιναν. Κατ᾿ ἀρχὰς δὲ τῆς ἐπαναστάσεως ἐπῆρε τὰ ὅπλα καὶ ἔτρεχεν εἰς τοὺς πολέμους. Ὑπῆγεν εἰς τὴν Καρύταιναν, καὶ εἰς τοῦ Λάλα τὴν ἐκστρατείαν, πολεμῶν εἰς τὴν ἔνδοξον μάχην τοῦ Πουσίου, ὅπου μαχόμενος ἔπεσε θῦμα τῆς παληκαριᾶς του. Οἱ δὲ πρῶτοι καπεταναῖοι τῶν χωρίων τῆς ἐπαρχίας ταύτης, οἱ ὁποῖοι ἐπρωτοφάνησαν κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως, ἦσαν οἱ ἑξῆς· Ἀθανάσιος Σιόρης ἀπὸ τοῦ Ἴσαρι, ὅστις εὑρέθη εἰς τὴν μάχην τοῦ Βαλτετζίου καὶ ἀλλοῦ, καὶ ἦτον ἐγνωσμένος ὡς παλαιὸς κλέφτης, καὶ ἐτιμᾶτο καὶ ἠγαπᾶτο πολὺ ἀπὸ τὸν ἀρχηγὸν Θ. Κολοκοτρώνην ὡς παληκάρι. Ὁ Νικολὸς Μποτσικάκης καὶ ὁ Θάνος ἀπὸ τοῦ Σκληροῦ, καὶ κατόπιν ὁ υἱὸς τούτου Ἀθανάσιος, ὁ Μῆτρος Τσαβέλας ἀπὸ τὸ Δραγώγι, ὡς καὶ ὁ υἱός του Δημάκης. Πατροπαραδότως δὲ λέγεται, ὅτι ἀπ᾿ ἐδῶ κατάγονται καὶ οἱ ἐν Σοῦλι Τσαβελαῖοι, ἡ ἐπίσημος καὶ περίφημος αὕτη οἰκογένεια. Ὁ Γιάννης Δημητρακόπουλος ἀπὸ τὸν Ἀμπελιῶνα, ὁ Παναγιώτης Λιμπερόπουλος ἀπὸ Μάτεση καὶ ὁ Μιχάλης ἀπὸ τοῦ Δραγουμάνου. Μαζὺ μὲ τούτους καὶ ὁ Δημήτριος Καράμπελας ἀπὸ τὸ Κακαλέτρι ὡς καὶ ὁ Θανασούλας ἀπὸ τὴν Κράνα, οἱ ὁποῖοι ἔπεσαν μαχόμενοι εἰς τοῦ Λάλα. Σάβας Χαρτουμπέκας ἀπὸ τὰ Μακρύσια, ὅστις ἀνδραγάθησε πληγωθεὶς, ἀλλὰ φονεύσας τὸν ἐχθρόν του ἐπῆρε καὶ τὰ ὅπλα του, καίτοι πληγωμένος.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Οὗτος ὑπῆρξεν ἐκ τῶν προεστώτων τοῦ Φαναρίου. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως εἰς τὸ σπίτι του ὅλοι ἐσυναθροίζοντο οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐπαρχίας, οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος των, καὶ ἐκεῖθεν μυστικῶς διεδίδοντο αἱ ἰδέαι τῆς ἐπαναστάσεως καθ᾿ ὅλην τὴν ἐπαρχίαν. Ἐχρειάζετο ὅμως πολλὴ μυστικότης, διότι ἡ ἐπαρχία τοῦ Φαναρίου εἶχεν εἰς τὰ σπλάχνά της πολλοὺς Τούρκους, δηλαδὴ εἰς τὸ Φανάρι καὶ τὰ Ζοῦρτσα, οἵτινες μάλιστα ἦσαν καὶ ἐμπειροπόλεμοι. Ἂν καὶ ἦτο τότε γέρων, ὅμως πολὺ συνετέλεσε κατὰ τὴν ἐπανάστασιν, γενόμενος ἔφορος καθ᾿ ὅλον τὸ διάστημα τῶν ἐφορειῶν καὶ ὑπηρετήσας κατὰ τοῦτο μὲ πολὺν ζῆλον, παραιτήσας εἰς τοὺς υἱούς του τοὺς κόπους τῶν ἐκστρατειῶν.

ΤΣΑΝΕΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος υἱὸς ἦτο τοῦ ἀνωτέρω Χρήστου Ἀναστασίου. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ἐγνώριζε τὰ τῆς Ἑταιρίας καὶ ἕνεκα τούτου ἡτοίμαζε τὰ τοῦ πολέμου, περιμένων τὴν ὡρισμένην ἡμέραν τῆς 25 Μαρτίου. Ὁ Οἰκονόμος Παπᾶ Ἀλέξης ὅταν ὑπῆγεν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν ἔλαβεν αὐτὸν διὰ συνοδείαν, καὶ ὀλίγον ἔλειψε νὰ μείνῃ μέσα, ἀλλ᾿ ἀπατήσας τὴν προσοχὴν τῶν Τούρκων ἔφυγε δύω ἡμέρας πρότερον. Τὴν 27 Μαρτίου 1821 οἱ Τοῦρκοι τοῦ Φαναρίου, Τσάχα, Μούντριζας καὶ Ζούρτσας, οἱ λεγόμενοι Μουρτάταις, ἀνεχώρησαν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν, καὶ τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐμαζώχθη ἡ ἐπαρχία εἰς τὴν Ἀνδρίτσαιναν εἰς τὸ σχολεῖον καὶ εἰς τὴν Ἁγίαν Βαρβάραν, καὶ ἀμέσως ὅλοι ἐξέλεξαν ἀρχηγόν των τὸν Τσανέτον Χρηστόπουλον, καὶ τὴν αὐτὴν ὥραν ἐψάλη παράκλησις, καὶ ἁγίασαν τὴν σημαίαν των· ἀμέσως δὲ ἐξεστράτευσαν ἐναντίον τῶν Τούρκων, οἵτινες τὴν νύκτα τῆς ἡμέρας ἐκείνης εἶχον μείνῃ εἰς τὸ χωρίον Λάβδα κατὰ τὴν θέσιν Σουλτίναν, οἱ δὲ Ἕλληνες φθάσαντες ἐστρατοπέδευσαν εἰς τὴν θέσιν Ρόβια ἀπέχουσαν ἓν τέταρτον τῆς ὥρας ἀπὸ τὴν θέσιν τῶν Τούρκων. Κατὰ δὲ τὴν αὐτὴν νύκτα ἦλθε πεζὸς ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνην, εἰδοποιῶν τοὺς Ἕλληνας, ὅτι ἔφθασαν εἰς τὸν Ἅγιον Ἀθανάσιον μεθόριον τῆς Καρύταινας καὶ τοῦ Φαναρίου, καὶ ὅτι θέλει κτυπήσει ἀπ᾿ ἐμπρὸς τοὺς Τούρκους, αὐτοὶ δὲ οἱ Φαναρῖται νὰ τοὺς κτυπήσουν ὄπισθεν. Ἀλλ᾿ οὗτοι μὴ γνωρίζοντες τὴν ὑπογραφὴν τοῦ Κολοκοτρώνη, ὅστις ἔγραφεν πρὸς ἕνα Παναγιωτάκην Γιατράκον ὀνομαζόμενον, χειροῦργον, τὸν ὁποῖον ἐγνώριζεν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον, (κατ᾿ ἀρχὰς δὲ ἐφάνη αὐτὸς ὁ Γιατράκος), καὶ ὑποπτευόμενοι μήπως τοῦτο εἶναι ἀπάτη ἐκ μέρους τῶν ἐχθρῶν, ἐκράτησαν τὸν πεζὸν καθ᾿ ὅλην τὴν νύκτα δεμένον ἕως τὸ πρωῒ τῆς 28 Μαρτίου, ὅτε ἄρχισεν ὁ πόλεμος, καὶ οὕτω καὶ αὐτοὶ ἠκολούθησαν νὰ πολεμοῦν ὄπισθεν τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἐβιάσθησαν νὰ προχωρήσουν. Ἐπειδὴ ὅμως ἔμπροσθεν ἐμποδίζοντο, πολεμούμενοι ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνην, νὰ προχωρήσουν, ἐβγῆκαν ἀπὸ τὸν δρόμον καὶ ἔπεσαν κατὰ τὸ μέρος τοῦ ποταμοῦ Ἀλφειοῦ (Ροφιὰ) εἰς τὴν θέσιν Χαλούλαγα διὰ νὰ περάσουν, καὶ ὁ ποταμὸς τοὺς ἐπῆρε καὶ ἔπνιξε πολλοὺς ἐξ αὐτῶν. Οἱ δὲ Ἕλληνες τοὺς ἐδίωκαν, τοὺς ἔφθασαν καὶ τοὺς ἐπῆραν πολλὰ λάφυρα, πολλοὺς αἰχμαλώτους, καὶ ὅλα τὰ ζῶά των. Μετὰ δὲ τὴν διάλυσιν τοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὴν Καρύταιναν, οἱ Φαναρῖται ὑπῆγαν εἰς τοῦ Λάλα διὰ τὴν ἐκεῖ πολιορκίαν, καὶ πρῶτα μὲν ἐτοποθετήθησαν εἰς τὸ χωρίον Μεμέσια, ἔπειτα δὲ ἐκεῖθεν εἰς τὴν θέσιν Συκιὰ, καὶ ἀκολούθως εἰς τὴν θέσιν Ποῦσι τοῦ Λάλα. Ὕστερα δὲ μετὰ τὴν ἐκεῖθεν διάλυσιν τοῦ στρατοῦ τῶν Ἑλλήνων, καὶ τὴν φυγὴν τῶν Λαλαίων, οἱ Φαναρῖται ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Τσανέτου μετέβησαν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν κατὰ τὸ τέλος τοῦ μηνὸς Ἰουνίου ἔχοντες πάντοτε τὴν θέσιν τοῦ Ἁγίου Βλασίου καὶ κάτωθεν. Κατόπιν δὲ ἔστειλαν τὴν ἀναλογίαν των ἀπὸ τὸν στρατόν των εἰς τὰ Μεγάλα Δερβένια, καὶ ἡ ἐπαρχία τοῦ Φαναρίου ἐτροφοδότει 300 στρατιώτας Μανιάτας ἀπὸ τὸ σῶμα τῶν Μαυρομιχαλαίων. Μετὰ τὴν πτῶσιν δὲ τῆς Τριπολιτσᾶς μετέβησαν εἰς τὸ Ναύπλιον καὶ παρευρέθησαν εἰς τὴν ἀποτυχίαν τῆς ἐφόδου. Ἐκεῖθεν δὲ πάλιν ἀνεχώρησαν εἰς τὴν Κόρινθον ὅπου ἔμειναν μέχρι τῆς παραδόσεως αὐτῆς. Κατόπιν μετέβησαν εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν κατὰ διαταγὴν τοῦ διορισθέντος πρὸς τοῦτο ἀρχηγοῦ Θ. Κολοκοτρώνη, καὶ ἐκεῖ κατέλαβον τὴν θέσιν τὴν ὀνομαζομένην Παλαιόπυργον. Μετὰ δὲ τὴν διάλυσιν τῆς πολιορκίας ταύτης κατὰ τὸν μῆνα Ἰούλιον, ἐλθόντος τοῦ Δράμαλη ἐξεστράτευσαν κατ᾿ αὐτοῦ ὑπὸ τὸν ἀρχηγόν των Τσανέτον, καὶ ἐτοποθετήθησαν εἰς τὴν θέσιν Σχοινοχῶρι καὶ ὄπισθεν τοῦ Παλαιοκάστρου Ἄργους ἑνωθέντες μὲ τοὺς Καρυτινοὺς καὶ μέρος Τριπολιτσιωτῶν ὑπὸ τὴν γενικὴν ἀρχηγίαν τοῦ Πλαπούτα ἀδιάκοπα πολεμοῦντες. Ἐκεῖθεν δὲ πάλιν οἱ αὐτοὶ περὶ τὸν Τσανέτον Φαναρῖται ὑπῆγον εἰς τὸ Σοῦλι καὶ εἰς τὰ Δερβένια τῆς Κορίνθου, καὶ ἐκεῖ ἐτοποθετήθησαν κατὰ τὴν θέσιν Χρυσοκουμαριαῖς, ἔμπροσθεν τοῦ Χανίου Ἀνέστη λεγομένου, ὅπου εἶναι ἐρείπια ἐκκλησίας καὶ ἐπολέμησαν καὶ αὐτοὶ κατὰ τοῦ Δράμαλη μέχρι τῆς καταστροφῆς του, καὶ ὕστερα ὑπῆγον εἰς τὸ Ναύπλιον καὶ ἔμειναν ἐκεῖ μέχρι τῆς πτώσεώς του, δόντες τὴν ἀναλογίαν τῶν στρατιωτῶν πρὸς φύλαξιν τοῦ φρουρίου. Μετὰ δὲ τὴν ἐν Ἄστρει Συνέλευσιν γενομένης στρατολογίας διὰ τὴν Ἀνατολικὴν Ἑλλάδα, ὁ Τσανέτος Χρηστόπουλος, ἀρχηγοῦντος τοῦ Νικήτα Σταματελοπούλου, ἐξεστράτευσε καὶ μετέβη εἰς Μέγαρα, Κάζαν, Ἅγιον Μελέτιον, ἔπειτα εἰς τὰ Σάλωνα καὶ Γραβιάν. Κατὰ δὲ τὸ 1824 διετάχθη πάλιν ὑπὸ τῆς Κυβερνήσεως τοῦ Γ. Κουντουργιώτη ἄλλη στρατολογία, καὶ ὁ Χρηστόπουλος μὲ τοὺς συνεπαρχιώτας του ἐξεστράτευσε διὰ τὴν νέαν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, τῆς ὁποίας ἀρχηγὸς διωρίσθη ὁ Δ. Πλαπούτας, διότι τότε ὁ Κολοκοτρώνης ἦτο φυλακισμένος εἰς τὴν Ὕδραν, καὶ εἰς ἐκεῖνα τὰ μέρη ἔμεινε πολὺν καιρὸν, καὶ αὐτὸς καὶ ἄλλοι ὁπλαρχηγοὶ κατὰ διαταγὴν τῆς Κυβερνήσεως. Ἐλθόντος δὲ τοῦ Ἰμβραὴμ εἰς τὴν Πελοπόννησον, κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ Ἀπριλίου τοῦ 1825 ὁ Τσανέτος ἐξεστράτευσεν εἰς τοὺς Ναυαρίνους, ἡ δὲ τύχη τῆς ἐκστρατείας ταύτης εἶναι γνωστὴ, ὅλοι δὲ τότε οἱ μὴ φονευθέντες ἔπεσαν αἰχμάλωτοι εἰς χεῖρας τοῦ Ἰμβραὴμ, ὁ ὁποῖος τοὺς ἀπέλυσεν ὑπὸ τὸν ὅρον νὰ μὴν ξαναπολεμήσουν πλέον. Οὕτως ἔγεινεν ἡ συνθήκη, ἡ ὁποία εἶχε σκοπὸν πολιτικόν. Μετὰ δὲ ταῦτα, οὔτε αἱ θέσεις, οὔτε αἱ μάχαι εἶναι δυνατὸν νὰ περιγραφῶσι, διότι οἱ καπεταναῖοι καὶ οἱ στρατιῶται ἐδόθησαν εἰς νέον τρόπον τοῦ πολέμου, τῇς χωσιαῖς, καὶ ὅλον ἕνα ἐμάχοντο κατὰ τῶν Ἀράβων ὅπου καὶ ὅπως ἐδύναντο. Τούτων δὲ γινομένων, ἐστάλη διαταγὴ ὕστερα ἀπὸ τὸν Γενικὸν Ἀρχηγὸν Θ. Κολοκοτρώνην ἐκ τῆς Τροιζῆνος πρὸς τὸν Τσανέτον Χρηστόπουλον, ἡ ὁποία ἔλεγε πρὸς αὐτὸν νὰ ὑπάγῃ αὐτοπροσώπως εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Ἀθηνῶν. Τοιουτοτρόπως ὁ Τσανέτος ἐξεστράτευσε μὲ τοὺς στρατιώτας τῆς ἐπαρχίας του, εἰς τὰς Ἀθήνας ὅπου μετὰ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐπολέμησαν, ἀλλὰ κατὰ δυστυχίαν τὸ φρούριον ἔπεσεν εἰς τὰς χεῖρας τῶν Τούρκων πολιορκητῶν. Μετὰ δὲ τὴν ἐπιστροφήν των ἐκ τῶν Ἀθηνῶν εἰς τὴν Πελοπόννησον, πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν καπεταναίων Φαναριτῶν δὲν εὗρον εἰς τὰς γωνίας των, οὔτε τὰ γυναικόπαιδά των, οὔτε τὰ ζῶά των, τὰ ὁποῖα αἰχμαλωτίσθησαν ὅλα ὑπὸ τῶν Ἀράβων, καὶ οὕτως ἔμειναν μόνοι, στερηθέντες ὅλων τῶν συγγενῶν των. Τοιαῦτα κακὰ ἔπαθον διὰ νὰ σώσουν τὰς Ἀθήνας, τὰς ὁποίας δυστυχῶς δὲν ἠδυνήθησαν νὰ τὰς ἐλευθερώσουν, καὶ αὐτοὶ μὲν ἐσώθησαν, ἀλλ᾿ ἔχασαν τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς οἰκείους των. Ἐνταῦθα καταχωρίζομεν δύω ἔγγραφα, τὰ ὁποῖα εὑρέθησαν τῶν τότε καπεταναίων τῆς ἐπαρχίας Φαναρίου, καὶ εἶναι ἄξια περιεργείας διὰ τὴν ἁπλότητά των, καὶ διότι φανερώνουν πῶς τότε αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι ἔγραφον, καὶ τί ἐπίστευον. Εἶχον τὴν ἰδέαν, ὅτι ἡ Ἑλλὰς θὰ βασιλευθῇ καὶ διὰ τοῦτο ὡρκίζοντο εἰς τὴν Βασιλείαν της, καὶ μάλιστα ἐκαταρῶντο τοὺς παραβάτας τῶν συμφωνιῶν των, καὶ τοὺς προδότας ἀκόμη, λέγοντες νὰ μὴν ἀξιωθοῦν νὰ ζήσουν καὶ νὰ ἴδουν πρόσωπον Βασιλέως. Πόσον σεβασμὸν καὶ ἱερότητα εἶχαν οἱ καϋμένοι εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Βασιλέως! Διὰ δὲ τοὺς προδότας ἔλεγον ὡς κατάραν νὰ κριθῶσι μὲ τὸν Ἰούδαν. Αὕτη ἡ ἁπλότης των ἔφερε τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὸ Ἔθνος, ἀλλ᾿ ἄλλοι χαίρονται τὰ καλά της. Ἰδοὺ καὶ τὰ ἔγγραφα. «Ὑποσχόμεθα ἡμεῖς οἱ καπεταναῖοι τῆς ἐπαρχίας Φαναρίου πρὸς τὸν ἀρχιστράτηγον Τσανέτον Χρηστόπουλον, ὅτι νὰ ἔχωμεν τοὺς ἀνθρώπους μας ὅλους ἑτοίμους εἰς κάθε καιρὸν ὅπου ἤθελε ζητηθῶμεν, καὶ ὅποιος ταϊφᾶς ἤθελε παρακούσει, κάμνομεν ὅρκον εἰς τὴν Ἁγίαν Τριάδα, ὅτι συμφώνως νὰ τὸν παιδεύωμεν μὲ τὴν πλέον δεινὴν τιμωρίαν, χωρὶς κἀμμίαν πρόφασιν. Καὶ ὑποσχόμεθα ὅπου ὅτι ἀταξίαν ἤθελε κάμει κανένας ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους μας ὅπου ἔχομεν κοντά μας ὁ κάθε καπετάνιος, νὰ εἴμεθα σύμφωνοι ὅλοι οἱ καπεταναῖοι καὶ νὰ παιδεύωμεν ἐκεῖνον ὅπου ἀπὸ τὸν ταϊφᾶ του ἤθελε γείνει ἡ παραμικρὰ ἀταξία. Καὶ ἂν ἤθελέ τις ἀπειθήσει καὶ κριθῇ ἀπὸ ὅλους εὔλογον διὰ σκοτωμόν· ὁ τοιοῦτος θέλει σκοτώνεται, καὶ θέλει πηγαίνει ἀμόντε. Οὕτως μὲ ἰδίαν γνώμην ὅλοι ἀποφασίζομεν, καὶ διὰ περισοτέραν ἀσφάλειαν ὑποφαινόμεθα. Τὴν α΄. Μαΐου Μεμέσια 1821. Καπετὰν Φώτης Μιχόπουλος στέργω εἰς ταῦτα « Ἀντών. Ἀναστόπουλος « « « « Ἀποστόλης καὶ Δημήτρης « « « « Γιάννης Δημητρόπουλος « « « « Παναγιώτης « « « « Γιάννης Λινιστιάνος « « « « Δημάκος « « « « Νικολὸς Μπουζινάκος « « « « θάνος « « « « Γιάννης Θανασούλας « « « « Γιάννης Γκούτας « « « « Δημητράκης Καράμπελας « « « « Γεραγγελῆς Λαβδιώτης « « « « Μιχάλης Δραγουμανιώτης « « « Ὑποσχόμεθα εἰς ὅλους τοὺς καπεταναίους καὶ λοιποὺς στρατιώτας τῆς ἐπαρχίας μας, κατὰ τὴν καταγραφὴν ὅπου ἔχομεν εἰς τὰς χεῖράς μας, ὅτι τρίτον νὰ μὴν τοὺς ζητήσωμεν, εἰμὴ μόνον τὴν δεκατιὰν καὶ παρασπόργια. Καὶ ὑποσχόμεθα ἕως τῆς τελευταίας σταλαγματιᾶς τοῦ αἵματός μας νὰ διαυθεντεύσωμεν αὐτὴν τὴν συμφωνίαν. Ὑπόσχονται καὶ οἱ καπεταναῖοι ὅλοι μετὰ τῶν στρατιωτῶν πρὸς τὸν ἀρχιστράτηγον Κύρ. Τσανέτον Χρηστόπουλον διὰ νὰ τὸν ἀκολουθοῦν καὶ τὸν ὑπακούουν εἰς κάθε του προσταγήν. Ὑπόσχονται ἀκόμη, ὅτι ὄχι μόνον δὲν ἔχουν τὴν ἄδειαν νὰ διώξουν αὐτοὺς ὅπου εἶναι κατεγεγραμμένοι, ἀλλὰ νὰ φέρουν καὶ τοὺς λοιποὺς ὅσοι βαστοῦν ἅρματα. Ἐὰν ἰδοῦν κανένα καπετάνιον καὶ διπαρτιστῇ ἀπὸ τὴν συμφωνίαν μας, οἱ ἄλλοι καπεταναῖοι νὰ τὸν παιδεύουν καὶ νὰ τοῦ παίρνουν καὶ τὸ τρίτον καὶ ὅλον του τὸ πρᾶγμα. Ἐπειδὴ ᾑ δεκατιαῖς καὶ τὰ παρασπόρια εἶναι ἀφεντικὰ, τὰ ὁποῖα μέλλον νὰ τὰ φᾶνε οἱ στρατιῶταις, ἐὰν δὲν ἐξαρκέσουν διὰ νὰ φάγουν, σύμφωνοι οἱ καπεταναῖοι μὲ τὸν ἀρχιστράτηγον θέλει ὁμιλοῦν, καὶ θέλει εὕρουν τὸ μονασίπικον διὰ νὰ δώσῃ ἕκαστος κατὰ τὴν δύναμίν του. Ὅποιος δὲ χαριζόμενος ἤθελε δώσει τρίτον νὰ παιδεύεται ἀπὸ τοὺς λοιποὺς καὶ ἀπὸ τὸν ἀρχιστράτηγον. Ὅθεν διὰ ἀσφάλειαν καὶ τῶν δύω μερῶν ἔγειναν δύω ὅμοια, καὶ ἐδόθη ἀπὸ ἕνα εἰς κάθε μέρος. Ὑπόσχονται πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ οἱ καπεταναῖοι διὰ νὰ γράψουν εἰς τὰ χωριά τους νὰ βαστοῦν λογαριασμὸν παστρικὸν τῶν δεκαετιῶν καὶ παρασπορίων, καὶ νὰ τὰ πηγαίνουν ὅπου διοριστοῦν ἀπὸ τὸν ἀρχιστράτηγον, καὶ ὅτι πρέζαις ἤθελον κάμει νὰ τὰς μοιράζουσι ἐξ ἴσου ὅλοι οἱ στρατιῶται μέχρι τῆς ἁλώσεως τοῦ Μωρέως, καὶ ὅ,τι πρᾶγμα εὑρίσκεται Τούρκικον εἰς τὴν Ἐπαρχίαν μας, κινητὸν καὶ ἀκίνητον, νὰ τὸ μοιράζουν ὅλοι οἱ στρατιῶται, καὶ ὅποιος παρέβη αὐτὴν τὴν συμφωνίαν νὰ κριθῇ μετὰ τοῦ προδότου Ἰούδα, καὶ πρόσωπον Βασιλέως μας νὰ μὴν ἰδῇ· καὶ οὕτως ὑποφαινόμεθα. Ἰουνίου 9 στρατόπεδον Ποῦσι 1821. Πρῶτον ἔτος τῆς ἐλευθερίας. Καπετὰν Δημήτριος Πρωτοπαπᾶς στέργω εἰς ταῦτα « Παναγιώτης Λιμπερόπουλος. « « « « Ἀγγελῆς. « « « « Μιχάλης. « « « « Γιάννης Θανασούλας. « « « « Ἀδάμης Δημητρακόπουλος. « « « « Γιάννης Γκούτας. « « « « Γιάννης Μπιτσιμπαρδιώτης. « « « « Γεωργάκης Πλατανιώτης. « « « « Μῆτρος Τσαβέλας. « « « « Γιάννης Ἀμπελιωνίτης. « « « « Γιάννης Δρακόπουλος. « « « « Γεώργης Βεργῆς. « « « « Δημ. Καράμπελας. « « « « Χρῆστος Δελγιώτης. « « « « Ἀναστάσης Τσιάμπρος. « « « « Λάμπρος Λινιτσιάνος. « « « « Γεώργιος Σκλάβος καὶ ἐπίλοιποι στρατιῶται ὑποσχόμεθα εἰς τὰ ἄνωθεν».

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ Ὑπῆρξεν ἕνας τῶν προκρίτων, καὶ συνετέλεσε καὶ αὐτὸς εἰς τὴν πρώτην σύστασιν τῶν ἐφορειῶν, καὶ ἐξηκολούθει ὑπηρετῶν ὡς Ἔφορος διὰ τὴν προμήθειαν τῶν τροφῶν.

ΖΑΡΕΙΦΗΣ ΧΡΗΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως ἔλαβε τὰ ὅπλα καὶ ἀκολούθησε τὸν ἀδελφόν του Τσανέτον, τὸν ὁποῖον ἀναπληροῦσεν εἰς τὴν ἀπουσίαν του. Εὑρέθη δὲ καὶ αὐτὸς εἰς ὅλας τὰς πολιορκίας καὶ τὰς μάχας ὅπου καὶ ὁ ἀδελφός του· ἰδίως δὲ εὑρέθη εἰς τὴν πρώτην κατὰ τοῦ Δράμαλη μάχην κατὰ τὴν θέσιν Χαρβάτι μετὰ τοῦ Δ. Πλαπούτα, καὶ ἐβοήθησε τοῦτον, τὴν ὥραν κατὰ τὴν ὁποίαν ἐτσακίσθη τὸ σπαθί του. Καὶ ὁ Γεώργιος Χρηστόπουλος ὡσαύτως ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς κατὰ διαφόρους μάχας καὶ ἰδίως εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Ἀθηνῶν.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ Κατήγετο ἀπὸ τὰ Μακρύσια. Ἔλαβε δὲ μέρος ἐνεργητικὸν εἰς διαφόρους στρατολογίας μὲ στρατιώτας, ἰδίως δὲ εἰς τὴν ἐκστρατείαν κατὰ τοῦ Λάλα, τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ ἀλλαχοῦ, ὅπου εὑρέθησαν οἱ στρατιῶται τῆς ὅλης ἐπαρχίας.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μ. ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὑπῆρχεν ἀπὸ τὴν Ἀνδρίτσαιναν. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τὴν Τεργέστην μὲ τὴν συνοδείαν τοῦ πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντου, τοῦ ὁποίου ἦτο ταμίας, καὶ σύμβουλός του, ὑπηρέτησε πλησίον του καὶ ὑπῆρξε πάντοτε πληρεξούσιος καὶ βουλευτής. Ὁ δὲ ἀδελφός του Ἀντώνιος, βαθύπλουτος ὢν ἐν Τεργέστῃ, ἔστειλεν βοηθήματα διὰ τὴν ἐπανάστασιν τῆς πατρίδος του, μάλιστα ἐν ἀρχῇ αὐτῆς, ὅτε ὑπῆρχε μεγάλη ἀνάγκη διὰ τὴν ἔλλειψιν τούτων, τὴν ὁποίαν τότε εἶχαν οἱ Ἕλληνες.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Οὗτος ὁ ἔξοχος καὶ ἐπίσημος ἀπόστολος τῶν Φιλικῶν κατήγετο ἀπὸ τὴν Ἀνδρίτσαιναν. Τὰ πάντα δὲ ἔκαμεν ἄνω κάτω πρὸς ἐπιτυχίαν τοῦ σκοποῦ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρίας εἰς τὸ ἐξωτερικὸν, αἱ δὲ προσπάθειαί του καὶ αἱ πράξεις του παντοῦ φαίνονται. Ἐπανελθὼν δὲ εἰς τὴν Πελοπόννησον ὁμοῦ μὲ τὸν πρίγκηπα Ὑψηλάντην ἔμεινε πάντοτε μαζύ του ὡς ὑπουργός του καὶ σύμβουλος, ὑπηρετῶν τὴν πατρίδα μὲ ζῆλον καὶ προθυμίαν. Ἡ διαγωγή του εἶναι γνωστὴ εἰς τὸ Ἑλληνικὸν ἔθνος, ἑνωμένη μὲ τὴν ἀκριβῆ τιμιότητά του καὶ τὴν φιλοπατρίαν του. Μετὰ τὸν ἀγῶνα ὑπηρέτησεν ὡς Διοικητὴς καὶ μάλιστα ἐπὶ τοῦ Κυβερνήτου ἔκτακτος ἐπίτροπος, ἐπὶ δὲ τῆς Βασιλείας τοῦ Ὄθωνος νομάρχης. Μᾶς τὸν ἐστέρησε δὲ ἡ ἀναθεματισμένη χολέρα τοῦ 1854. Τὸ μίασμα τοῦτο ἔφερεν εἰς Ἀθήνας ἡ κατοχὴ τῶν δύω μεγάλων δυνάμεων Ἀγγλίας καὶ Γαλλίας, καὶ ἡ νόσος αὕτη κατέστρεψε σχεδὸν τὸ τέταρτον τῶν κατοίκων τῶν Ἀθηνῶν. Τί δὲν ὑπέφερεν ὁ τόπος ἀπὸ τὴν χολέραν καὶ τὴν κατοχήν. Οἱ Ἀνδριτσᾶνοι διὰ νὰ διώξουν τοὺς συντοπίτας των Τούρκους μίαν ὥραν ἀρχήτερα ἐτεχνεύθησαν τὸ ἑξῆς. Ἔστειλαν μακρὰν τοῦ Φαναρίου ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἔρριψαν μίαν μπαταριὰ τουφέκια καὶ ἀφοῦ ἀκούσθη ἡ βοὴ, εἶπαν εἰς τοὺς Τούρκους νὰ φύγουν γρήγορα διότι ἔρχονται οἱ Μανιᾶταις, διότι οἱ Τοῦρκοι κατ᾿ ἀρχὰς ἐφοβοῦντο τοὺς Μανιάτας ὡς ἐμπειροπολέμους. Οἱ δὲ Λαβδαῖοι Ἕλληνες τὸ ἑσπέρας ὑπηρέτουν τοὺς Τούρκους ὡς ῥαγιᾶδες, τὴν δὲ ἄλλην ἡμέραν ὡπλίσθησαν καὶ τοὺς ἐπολέμουν, κρυπτόμενοι ἀπὸ πίσω ἀπὸ τὰς πέτρας ἀπὸ τὸν φόβον μὴν τοὺς γνωρίσουν οἱ ἀγᾶδές των. Ἡ ἐπαρχία τοῦ Φαναρίου ἐφέρθη μὲ πολλὴν πονηρίαν, διότι ἐφαίνετο ὅτι ἐλυπεῖτο διὰ τὴν φυγὴν τῶν συμπατριωτῶν των Τούρκων, καὶ προσέτι ἀπὸ τὸ ἓν μέρος τοὺς ἐφόβιζαν καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο τοὺς ἐνεθάρρυναν. Τοὺς ἔλεγαν νὰ πᾶνε εἰς τὸ καλὸν καὶ καλήν τους ἀντάμωσιν, καὶ προσέτι τοὺς ἔδωκαν καὶ ζῶα φορτηγὰ διὰ νὰ τοὺς εὐκολύνουν νὰ ξεκινήσουν, καὶ τὴν ἄλλην ἡμέραν τοὺς τὰ ἔκλεψαν. Τὸ ἴδιον ἔκαμαν καὶ οἱ Μεσολογγῖται, διότι καὶ αὐτοὶ ἅμα ἤρχοντο Τοῦρκοι τοὺς εὐκόλυνον, διότι ἔδιδαν τὰ καΐκια των καὶ ὅλα τὰ ἄλλα μέσα, διὰ νὰ φύγῃ τὸ κακὸν ἀπὸ τὸν τόπον των καὶ νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν Μωριάν.


ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ

Οἱ Μανιᾶται παλαιότερα διαιροῦντο εἰς οἰκογενείας καὶ ἔπειτα εἰς καπετανάτα. Εἶχαν μερικοὺς ἄλλους Μανιάτας, τοὺς ὁποίους ὠνόμαζον φαμέγιους. Οὗτοι ἦσαν δοῦλοι, ἢ πελάται, τῶν ἄλλων, καὶ ἕως τῆς σήμερον τοὺς ἔχουν εἰς τὰ κτήματά των ὡς ἐργάτας αἰωνίους, καὶ τοῦτο διότι οὗτοι δὲν ἔχουν ἰδικήν των γῆν ἀρκετὴν, τινὲς δὲ οὐδὲ πιθαμήν. Οὕτως εὑρέθησαν εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως. Αἱ οἰκογένειαι αὗται ὑπετάσσοντο εἰς ἕνα διοικητὴν καταγόμενον ἀπὸ τὸν τόπον καὶ ἀπὸ τὸν Σουλτάνον διοριζόμενον, προτεινόμενον ὅμως ἀπὸ τὸν καπετὰν πασᾶν, ἥτοι τὸν ναύαρχον τοῦ Σουλτάνου, καὶ ὀνομαζόμενον Μπάσπογου. Ὁ βαθμὸς οὗτος ἦτο ναυτικὸς, καὶ ὁ Μπάσμπογους ὑπήγετο εἰς τὴν δικαιοδοσίαν τῶν ναυτικῶν κατ᾿ εὐθεῖαν, ὡς καὶ αἱ νῆσοι Ὕδρα καὶ Σπέτσαι. Ἡ διοίκησις τοῦ τοιούτου διοικητοῦ ἦτον ἀνέκκλητος, διότι ἀκύρωσις τῶν ἀποφάσεών του δὲν ἐγίνετο, καὶ μόνον παράπονα πρὸς τὸν καπετὰν πασᾶν ἐγίνοντο. Ἔδιδεν ὅμως ὁ τοιοῦτος διοικητὴς δύω ἄτομα συγγενικά του στενὰ ὡς ἐνέχυρα εἰς τὸν καπετὰν πασᾶν. Τοιοῦτος ἦτον ὁ Μπάσπογους διοικητὴς τῆς Μάνης. Ἡ Τουρκικὴ ἐξουσία ὅλας τὰς νήσους τὰς εἶχεν ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ ναυάρχου της. Ἐπειδὴ δὲ οἱ Μανιᾶται δὲν ὑπετάσσοντο ἐντελῶς ὡς ἐκ τῆς θέσεώς των, αἱ δὲ γενόμεναι πειρατεῖαι καὶ ἄλλα πολλὰ κακὰ ἐχώνευαν εἰς τοὺς βράχους των, ὁ καπετὰν πασᾶς διὰ τὴν ἡσυχίαν ἐφεῦρε καὶ ἐσυμφώνησεν εἰς τὴν τοιαύτην διοίκησιν τῆς Μάνης· ἄλλως τε καὶ ἡ ὠφέλεια τῆς διοικήσεως ταύτης δὲν ἦτο τίποτε διὰ τὸ ἄγονον τοῦ τόπου. Ἄνθρωποι κατοικοῦντες εἰς τοὺς ξηροὺς βράχους καὶ εἰς τὰς πέτρας, ἔδιδον ἄσυλον εἰς παντὸς εἴδους ἐγκληματίας, διότι ἀπὸ τὸ δυτικὸν μέρος ἕως εἰς τὴν θέσιν τῆς Ἁγίας Σιὼν δὲν ἐδύνατο νὰ περάσῃ ἄνθρωπος τοῦ Πασᾶ χωρὶς προηγουμένης συνεννοήσεως μετὰ τῶν διοικητῶν τῆς Μάνης καὶ αὐτοῦ τοῦ πασᾶ τῆς Πελοποννήσου. Οὗτος ἐγίνετο καὶ εἰς τὸ ἀνατολικὸν μέρος ἕως εἰς τὴν θέσιν Κακοσκάλη. Ὁ πασᾶς ὅμως τῆς Πελοποννήσου εἶχεν ἕνα Ὀθωμανὸν διοικητὴν εἰς τὰς Καλάμας μὲ ἑκατὸν στρατιώτας, διὰ νὰ προσέχῃ νὰ μὴ ἐβγαίνουν οἱ Μανιᾶται ἔξω τῆς πατρίδος των, ὅσοι δὲ ἤθελον νὰ ἔβγουν ἔφερον ἄδειαν τοῦ διοικητοῦ των διὰ νὰ μὴν πληρώνουν χαράτσι, ἢ καὶ ἄλλον τινὰ φόρον. Καὶ πάλιν χωρὶς ἄδειαν γραπτὴν τοῦ Βόϊβοντα τῶν Καλαμῶν, ἢ τοῦ Τούρκου, ὁ ὁποῖος ἐφύλαττεν εἰς τὰς Καλάμας, ἂν εὑρίσκετο Μανιάτης ἔξω κατὰ τὰς ἄλλας ἐπαρχίας, ἐσκοτόνετο ἀπὸ τὸν τυχόντα ὡς λῃστής. Αὐτὰς τὰς ἐλευθερίας εἶχον ὅλοι οἱ Μανιᾶται. Ὁ δὲ Πέτρος Μαυρομιχάλης εὑρέθη Μπάσμπογους κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως, καὶ ἔπειτα ἐγνωρίσθη εἰς τὸ Πανελλήνιον ὑπὸ τὸ ὄνομα Πετρόμπεης. Οὕτως οἱ Μανιᾶται ἐβγῆκαν εἰς τὰς 22 Μαρτίου 1821 εἰς τὰς Καλάμας μὲ τὴν σημαίαν τῆς ἐπαναστάσεως καὶ μὲ ὅλους τοὺς καπεταναίους των, πρῶτος τῶν ὁποίων ἦτον ὁ Πέτρος Μαυρομιχάλης. Κατόπιν δὲ τούτου ἔρχονται αἱ λοιπαὶ οἰκογένειαι, τοῦ Παναγιώτη Μούρζινου, ἀρχαία οἰκογένεια, οὗτοι ὠνομάζοντο καὶ Τρουπάκιδες· ἔπειτα αἱ οἰκογένειαι τῶν Καπετανάκιδων, Κουμουνδουράκιδων, Γρηγοράκιδων, Ἀντωνόμπεη, Ζερβουδάκιδων. Ὅλαι αὗται αἱ οἰκογένειαι εἶχον πρωτοῦ τὸ ἀξίωμα τοῦ Μπάσμπογου, καὶ ἔχουσαι ἀξιώσεις, ἐθήρευαν πάλιν τὴν θέσιν ταύτην. Μάλιστα τότε κοντὰ εἶχε κατορθώσει ἕνας Καλκανδῆς Σταυριανὸς ὀνομαζόμενος νὰ διορισθῇ Μπάσμπογους, καὶ πρὸ αὐτοῦ ὁ Ἀλέξανδρος Κουμουνδουράκης εἶχε κάμει πολλὰ διὰ τὴν ἀπόκτησιν τοῦ ἀξιώματος τούτου, καὶ ἐπὶ τέλους ἐπρόδωκε καὶ τὴν Ἑταιρίαν τῶν Φιλικῶν διὰ νὰ κατορθώσῃ τὸν σκοπόν του, ἀλλ᾿ ὁ Σουλτάνος τὸν ἐκρέμασε. Τότε δὲ εἶχον φύγει ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ τὰ δοθέντα ἐνέχυρα καὶ εἶχον φθάσει εἰς τὴν Μάνην, ἀλλ᾿ ἐδιώχθησαν ἀπὸ τὸν Π. Μαυρομιχάλην διὰ νὰ ὑπάγουν ὀπίσω ὥστε νὰ μὴ μάθῃ τὴν φυγήν των ὁ Πασᾶς τῆς Πελοποννήσου, ἀλλ᾿ οὗτοι οἱ ὅμηροι ὑπῆγον εἰς τὴν Ὕδραν καὶ ἐκεῖ ἄρχισαν νὰ διαδίδουν τὰ τῆς ἐπαναστάσεως εἰς τοὺς Ὑδραίους. Ταῦτα ὅλα εἶχον διαδοθῆ εἰς ὅλην τὴν Πελοπόννησον. Οὕτω πως τὰ πράγματα εἶχον μπερδέψει τὸν διορισμὸν τοῦ Καλκανδῆ. Ὁ δὲ καπετὰν πασᾶς εἶχε παύσει τὸν Π. Μαυρομιχάλην ἀπὸ τῆς εἰρημένης διοικήσεως, διότι ὁ διοικητικὸς μηχανισμὸς εἶχε κοπεῖ πλέον μεταξὺ τῶν Τούρκων καὶ τῶν Ἑλλήνων ἕνεκα τῆς ἐπαναστάσεως καὶ ὡς ἦσαν τὰ πράγματα οὕτως ἔμειναν. Ὁ δὲ Πετρόμπεης μὲ τοὺς ἀδελφούς του, μὲ τὰ παιδιά του καὶ μὲ ὅλην τὴν γενεάν του, ἀφοῦ πλέον ἔλαβε μέρος εἰς τὴν ἐπανάστασιν, δὲν ἐσυλλογίσθη τίποτε, οὔτε τὴν ζωήν του, οὔτε τὸ ἀξίωμα τοῦ Μπάσμπογου. Ἔστειλε λοιπὸν παντοῦ κατ᾿ ἀρχὰς εἰς ὅλα τὰ φρούρια τῆς Μεσσηνίας συγγενεῖς του καὶ στρατιώτας, ὅσους ἐδύνατο, διὰ νὰ συστήσουν τὰς πολιορκίας τῶν φρουρίων. Ἀλλὰ πρὶν τούτων εἶχε στείλει τὸν υἱόν του Ἀναστάσιον εἰς τὸν Πασᾶν τῆς Τριπολιτσᾶς ὡς ἐνέχυρον διὰ νὰ καθησυχάσουν τὰ πράγματα, καὶ διὰ νὰ συνάψουν καὶ νέας σχέσεις, καὶ ν᾿ ἀποδείξῃ ὅτι εἶναι πιστὸς εἰς τὸ κραταιὸν Ντοβλέτι. Ἔλεγον δὲ τότε ὅτι τοῦτο ἔπραξε διὰ νὰ λάβῃ καιρὸν καὶ νὰ ἑτοιμάσῃ τὰ τῆς ἐπαναστάσεως· ἄλλως τε δὲ ἐὰν δὲν ἐγίνετο τίποτε νὰ γείνουν χρήσιμοι εἰς τὸν ἑαυτόν των, καὶ ἴσως ἔσωζον καὶ τοὺς ἁπλοῦς ῥαγιάδες, καὶ τοῦτο βέβαια θὰ τὸ ἐπετύγχανον, διότι θὰ ἐφαίνοντο πιστοὶ εἰς τὸν δυνάστην τοῦ τόπου, καὶ τὸ αὐτὸ πνεῦμα ὑπῆρχεν καὶ εἰς τοὺς ἄλλους προκρίτους καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς ὅλης τῆς Πελοποννήσου. Μάλιστα τότε ὑπῆρχεν ἰδέα καὶ ἐπερίμενον νὰ μεταχειρισθῇ μερικοὺς ἐξ αὐτῶν ἡ Τουρκικὴ ἐξουσία, ἀλλὰ δὲν τοὺς ἐδόθη καιρὸς ἀπὸ τὸν λαὸν, ὅστις εἶχε λάβει μὲ τὰ σωστά του τὸν δρόμον τῆς ἐπαναστάσεως, καὶ κανεὶς πλέον δὲν ἐτόλμα νὰ εἴπῃ τὸ ὄνομά του. Μετὰ δὲ τὴν παράδοσιν τῶν ὀλίγων Τούρκων ὁ Πετρόμπεης ἐκάθητο εἰς τὰς Καλάμας. Πολλαὶ δὲ πρεσβεῖαι ἐστάλησαν καὶ τὸν παρεκάλουν νὰ ἔβγῃ ἔξω εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ μάλσιτα τοῦ ἔστειλαν γραπτὸν καὶ τὸν τίτλον του ἀποκαλοῦντες αὐτὸν ἡγεμόνα τῆς Πελοποννήσου. Ὁ Νικόλαος Πετρόπουλος, ὁ Κανέλος Δεληγιάννης, ὁ Ρῆγας Παλαμήδης, καὶ ἄλλοι ἀκόμα ὑπῆγον, καὶ ὁ στρατηγὸς Νικολάκης Πετιμεζᾶς, ὅστις κατὰ πρώτην φορὰν τοῦ ἔφερε καὶ χρήματα στελλόμενα ἀπὸ τοὺς Καλαβρυτινοὺς, διότι ἐγνώριζον ὅτι τὰ θέλει, ἐπειδὴ ὁλοένα ἔγραφεν ὅτι ἀπαιτοῦνται χρήματα. Οὕτως εἶχε διαδοθῇ ἐκ μέρους τῶν προκρίτων καὶ τῶν καπεταναίων, καὶ μάλιστα ἀπὸ τὴν νεοσυστηθεῖσαν τότε Πελοποννησιακὴ Γερουσίαν, τῆς ὁποίας μέλος αὐτῆς καὶ πρόεδρος ἦτο. Ἐν τούτοις κἄποτε αἴφνης ἐφαίνοντο μερικὰ πράγματα ἀνάποδα ἀπὸ αὐτὸν γενόμενα, ὡς ἡ ἀποστολὴ εἰς Τριπολιτσᾶν τοῦ διδασκάλου τῶν Καλαμῶν Γερασίμου. Τὴν δὲ πρᾶξιν ταύτην ὅλοι κατηγόρησαν, ἀλλ᾿ αὐτὸς ἐδικαιολογεῖτο λέγων, ὅτι ἔπραξε τοῦτο διὰ νὰ ἐξαπατήσῃ τοὺς Τούρκους καὶ ἐβγάλῃ ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν τὸν υἱὸν του δι᾿ ἀνταλλαγῆς τῶν αἰχμαλωτισθέντων Τούρκων τῶν Καλαμῶν, ἂν καὶ τοῦτο δὲν ἐγένετο μὲ τὴν θέλησιν ὅλων τῶν καπεταναίων Μανιατῶν καὶ Πελοποννησίων, ἀλλ᾿ ὅμως ἐπειδὴ εἶχον τὴν ἀνάγκην του, χάριν τῆς ὁμονοίας, ἀπεσιωπῶντο. Ἔλεγεν ὅμως καὶ τοῦτο τὸ δικαιολόγημα ὁ Μπέης, ὅτι ἡ ἀποστολὴ τοῦ Γερασίμου ἐγένετο, διότι ἐφοβεῖτο μήπως οἱ Τοῦρκοι μάθουν τὴν φυγὴν τῶν ὁμήρων ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ θανατώσουν τὸν υἱόν του Ἀναστάσιον. Τοιουτοτρόπως ἐδικαιολογοῦντο ἔξω τὰ πράγματα, καὶ πρὸς τούτοις διεδίδετο, ὅτι θ᾿ ἀνταλλάξῃ τοὺς προκρίτους καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι ἐκρατοῦντο εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν μὲ τὸν Ἀρναούτογλου καὶ λοιποὺς Τούρκους αἰχμαλώτους. Ὁ Πετρόμπεης μόλις εἰς τὸ ἓν ἕκτον τῶν Μανιατῶν εἰσηκούετο, διότι ὅλοι ἀποκλειστικῶς δὲν τὸν ἤκουον διὰ νὰ τοὺς κινῇ εἰς τὸν πόλεμον, διότι οἱ λοιποὶ καπεταναῖοι εἶχον καὶ αὐτοὶ ἀποκλειστικὴν τὴν δύναμίν των, εἰς τὴν περιφέρειάν του ἕκαστος, ἀλλ᾿ ὅμως ὅλοι τὸν αὐτὸν σκοπὸν εἶχον καὶ τὸ αὐτὸ αἴσθημα. Ὅλοι ὑπῆγον εἰς τὰς πολιορκίας τῶν φρουρίων καὶ ἐπολέμουν τὸν κοινὸν ἐχθρὸν, ἀλλ᾿ ἡ διαφορὰ ἦτον, ὅτι ἐκ τῶν στρατιωτῶν οἱ μὲν ἐλέγοντο τοῦ Μαυρομιχάλη, οἱ δὲ τῶν Καπετανάκιδων, καὶ οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Οὕτως ἡ Μάνη κατόπιν παρουσιάσθη μὲ ὅλους τοὺς Μανιάτας της εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Ἐκεῖ ἦλθε καὶ ὁ ἴδιος Π. Μαυρομιχάλης μετὰ τὴν ἔλευσιν τοῦ Δ. Ὑψηλάντου ἔχων περὶ αὐτὸν σχεδὸν 350 στρατιώτας· ὁ δὲ Πρίγκηψ ὁ διοικῶν τότε τὴν πολιορκίαν καὶ ὅλην τὴν Πελοπόννησον τὸν οἰκονομοῦσεν ἐξ ἰδίων του, πληρόνων τοὺς μισθοὺς τῶν στρατιωτῶν του μέχρι τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως. Εἰς δὲ τὰ Βέρβαινα, εἰς τὸ Βαλτέτσι καὶ ὅπου ἀλλοῦ εὑρέθησαν ὁ Κυριακούλης, ὁ Ἡλίας καὶ οἱ λοιποὶ καπεταναῖοι Μανιᾶται δὲν ἐπληρώθησαν, ἀλλὰ μόνον τοὺς ἔδιδον οἱ Πελοποννήσιοι τὰ πολεμοφόδια καὶ τὴν τροφήν των. Αὐτοὶ ὅμως εἶχον τὴν ὑψηλοφροσύνην τάχα, ὅτι δουλεύουν καὶ πολεμοῦν διὰ νὰ ἐλευθερώσουν τοὺς βλάχους, οὕτως ἔλεγον οἱ Μανιᾶται τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους. Αὐτὸ δὲ τὸ ἀγέρωχον ἐξακολουθοῦν νὰ τὸ ἔχουν καὶ νὰ τὸ φρονοῦν, διότι ἦσαν ἐλεύθεροι ἐπάνω εἰς τὴν ξηρὰν πέτραν. Οἱ Μανιᾶται ἐφοβοῦντο τὴν καβαλαρίαν καὶ τὸ μαχαῖρι, διὸ καὶ τοὺς ἐπεριγελοῦσαν οἱ λοιποὶ Ἕλληνες μιμούμενοι αὐτοὺς λέγοντας· «τῆς Φοραδίνας ὁ γυιὸς, κι᾿ ἀπὸ καμινιοῦ, γιαμὰ, τὴν σπάθην». Οἱ δὲ ἄλλοι Μανιᾶται τοῦ Δ. Μούρτσινου, οἱ Κουμουνδουράκιδες, Καπετανάκιδες, Μπουκουβαλέας, Τουράκιδες, Ξανθέας, καὶ οἱ ἄλλοι ὅσοι ἦσαν μὲ τὸ μέρος τοῦ Κολοκοτρώνη, καὶ αὐτοὶ ἐπληρόνοντο ἀπὸ τὴν ἐπαρχίαν τῆς Καρύταινας τοὺς μισθοὺς τῶν στρατιωτῶν των, οἱ ὁποῖοι ἦσαν περὶ τοὺς 400. Οὗτοι ἐκράτουν τὸ κανονοστάσιον τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου ἕως τὸν Ἅγιον Νικόλαον τὴν πλησιεστέραν θέσιν τῆς Τριπολιτσᾶς. Πολλοὶ ἐκ τῶν Μανιατῶν ἐξεστράτευσαν καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου εἰς διαφόρους τόπους ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τοῦ Ἔθνους, ἀλλὰ μὴ ἔχοντες τὰ μέσα καὶ τὴν ἀνάλογον δύναμιν ἐχάθηκαν, ὡς ὁ Ἠλίας Μαυρομιχάλης εἰς τὴν Κάρυστον, καὶ ὁ Κυριακούλης εἰς τὴν Σπλάντσαν μετὰ τῶν πλοίων τοῦ Γρηγορίου Καντσουλέρη καὶ Παναγ. Μπεζουνερὰ ἢ Μαυρομμάτη Μανιατῶν, καταβαλόντων τὰ περισσότερα ἔξοδα. Οὗτοι προθυμίαν μὲν πολλὴν ἔδειξαν, ἀλλ᾿ ὄφελος ὀλίγον, διότι δὲν τοὺς παρηκολούθησαν οἱ συμπατριῶταί των Μανιᾶται, καὶ ἔμειναν μὲ ὀλίγους, οἱ δὲ Ἕλληνες τῶν τόπων εἰς τοὺς ὁποίους ὑπῆγον καὶ ἐπολέμησαν δὲν τοὺς ἔδωκαν τὴν ἀπαιτουμένην βοήθειαν. Δὲν δύναμαι δὲ νὰ μνημονεύσω τὰ ὀνόματα ὅλων τῶν καπεταναίων Μανιατῶν, διότι δὲν εὑρίσκει τις ἄκρην. Παραδείγματος χάριν, ἡ οἰκογένεια τῶν Καπετανάκιδων καθὼς εἶναι τώρα, ὄχι δὲ καὶ τότε, εἶναι τόσον πολλοὶ μὲ τὸ ὄνομα τοῦτο ὥστε ἔχουν τὴν ἰδέαν, ὅτι ὅλοι εἶναι καπεταναῖοι καὶ θέλουν τὴν θέσιν των, ἀλλὰ δὲν εὑρίσκουν στρατιώτας, καὶ ὡς ἐκ τούτου τοὺς ἀφίνομεν ὅπως ἐμνημονεύθησαν εἰς τὰς διηγήσεις μας, καὶ καθόσον εἴμεθα παρόντες εἰς τοὺς πολέμους. Καὶ διὰ νὰ μὴν ὑποθέσουν ὅτι γράφομεν μεροληπτικῶς, λέγομεν τὰ ὀνόματα καθὼς ἦσαν εἰς τὴν ἐποχὴν τὴν πρώτην, διότι ἀπὸ αὐτοὺς ἐκινήθησαν τὰ Μανιάτικά των, καὶ αὐτοὶ ἂς ἔχουν τὴν ἀθάνατον δόξαν διὰ τὰ ὑπ᾿ αὐτῶν γενόμενα στρατιωτικὰ κατορθώματα. Πρῶτοι λοιπὸν εἰσῆλθον κατὰ τὴν 22 Μαρτίου εἰς τὰς Καλάμας, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, οἱ Σταυριανὸς Καπετανάκης, Ἰωάννης Ν. Καπετανάκης, Μιχαὴλ Ν. Καπετανάκης, Ἠλίας Π. Μαυρομιχάλης. Ταυτοχρόνως ἦλθεν ὁ Γαλάνης Κουμουνδουράκης, τὴν δὲ πρωΐαν τῆς 23 Μαρτίου, ἦλθον ὁ Κατσῆς Μαυρομιχάλης, ὁ Ἠλίας Κατσάκος Μαυρομιχάλης, τῇ ἰδίᾳ δὲ ἡμέρᾳ ἦλθον ὁ Γεώργιος Καπετανάκης, ὁ Ἰωάννης Καπετανάκης, ὁ Παναγιώτης καὶ Διονύσιος Μούρτσινοι, ὁ Παναγιώτης Μπουκουβαλέας, ὁ Γεώργιος Ντουράκης, ὁ Παναγιώτης Ντουράκης, ὁ Παναγ. Βενετσανάκος καὶ ἄλλοι πολλοί. Αὐτοὶ ἦσαν μὲ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην. Ἀκολούθως ἦλθον ὁ Πανάγος Κυβέλος, Νικόλαος Χρηστέας, Ἠλίας Χρυσοσπάθης, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Κυριακούλης Κουτράκος, Χριστόδουλος Καπετανάκης, Κωνσταντῖνος Πιεράκος, Δημήτριος Πουλικάκος, Θεόδωρος Μεσίκλης, Ἰωάννης Γρηγοράκης, ὁ Σκλαβοῦνος ἀπὸ τὸν Πύργον τῆς Μάνης καὶ ὁ Πιέρος Βοϊδῆς. Ὁ στρατηγὸς οὗτος ἔχων ἴδιον σῶμα στρατιωτῶν, εὑρέθη εἰς πολλὰς ἄλλας μάχας ὡς εἰς τὴν Ἀργολίδα καὶ ἀλλοῦ, ὕστερον δὲ ἐπὶ τοῦ Ἰμβραὴμ εὑρεθεὶς καὶ εἰς τὴν ἔνδοξον μάχην τὴν γενομένην εἰς τὸ Μανιάκι, ἔπεσε μαχόμενος μετὰ τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Φλέσα. Κατὰ δὲ τὴν 25 Μαρτίου, ἀφοῦ ὁ Κολοκοτρώνης ἀνεχώρησεν εἰς τὰ ἐνδότερα τῆς Πελοποννήσου διὰ νὰ διαδώσῃ τὴν ἐπανάστασιν, ὁ Σταυριανὸς Καπετανάκης, Ἠλίας Μαυρομιχάλης, Κωνστ. Μαυρομιχάλης, καὶ Μιχαὴλ Καπετανάκης ἀνεχώρησαν εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν, οἱ δὲ λοιποὶ διὰ τὰ Μεσσηνιακὰ φρούρια. Οἱ δὲ γέροντες Π. Μαυρομιχάλης, Γεωργ. Καπετανάκης, Π. Μούρτσινος, Ν. Χρηστέας, Παναγ. Κυβέλος, Ἰωάννης, Κατσῆς Μαυρομιχάλης, Κωνσταντῖνος Κουτράκος καὶ Ἰωάννης Καπετανάκος ἔμειναν ἅπαντες οὗτοι εἰς τὰς Καλάμας πρὸς διατήρησιν τῆς ἡσυχίας, ὡς ἔλεγον. Ἀπὸ δὲ τὰ μέρη τοῦ Γυθίου ἐξεστράτευσαν εἰς τὸν Μιστρᾶ ὁ Κυριακούλης, Ἀντώνιος Μαυρομιχάλης, Δ. Ν. Βενετσανάκος, Ἀντώνιος Νικολόπουλος, Ἀντωνόμπεης, Γρηγόριος Δ. Τσιγκουράκος, Παναγιώτης Μπεζουνερᾶς μετὰ τῶν ἀδελφῶν του, ὅστις ἀπὸ τὸ πλοῖόν του κανοβολῶν εἰς τὸ Γύθιον καὶ εἰς Ξυλὸν τῆς Μονεμβασίας, ἔχων σύντροφον καὶ τὸν Φραγκιᾶν ἀπὸ τὴν Μύκωνον μὲ τὸ πλοῖόν του καὶ τοῦτον, ἔκαμον τοὺς Τούρκους ἀμφότεροι νὰ φύγουν ἀπὸ τὴν Μπαρδούνιαν, τὸν Μιστρᾶν καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ χωρία τῆς Μονεμβασίας, καὶ νὰ κλεισθοῦν εἰς τὰ φρούρια, διότι ἔλεγον ὅτι ἦλθεν Φραγκιὰ εἰς τὸ Γύθιον. Πέτρος Νικολακάκης μετὰ τῶν ἀδελφῶν του, Μιχαὴλ Δραγωνάκος μετὰ τῶν ἀδελφῶν του Γεωργίου καὶ Δημητρίου, ὅστις ἐπὶ Δράμαλη ἦτον ἀρχηγὸς μικροῦ σώματος κατὰ τὴν Ἀργολίδα. Δημήτριος Πετροπουλάκης μετὰ τοῦ πατρός του καὶ τοῦ ἀδελφοῦ του Πετροπούλου, Παναγιώτης Κοσονάκος, Πασχάλης Γρηγοράκης, Μαγκιόρος, ἢ Πιέρος Γρηγοράκης, ἀρχηγὸς ὢν μεγαλειτέρου στρατιωτικοῦ σώματος τῶν ἄλλων, Ξανθὸς Μουντζοράκος, Παναγιώτης Ἀντωνάκος, Παναγιώτης Στερόγιαννης, Πέτρος Τσιλιβῆς, ἢ Τσιλιβιπέτρος, Ἰωάννης Κροκίδης, Νικόλαος Καρακίτσος, Ἀναστάσιος Γιαννουτσάκος, Γεώργιος Καλκανδῆς, Οἰκονόμος τοῦ Βεχοῦ ἢ Γεροξηντάρας. Οὗτοι δὲ ὅλοι μετὰ τῶν Σπετσιωτῶν ἐπολιόρκησαν τὴν Μονεμβασίαν, καὶ ὕστερα μετὰ τὴν παράδοσιν αὐτῆς μετέβησαν εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, ἐκτὸς τοῦ Τσανετάκη καὶ Δ. Τσιγκουράκου μεινάντων φρουράρχων τῆς Μονεμβασίας κατὰ διαταγὴν τοῦ Κατακουζηνοῦ ἐπιτρόπου τοῦ Πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντου. Ἀλλ᾿ ὁ Τσανετάκος ἀπατήσας τὸν Τσιγκουράκον ἔφερεν αὐτὸν εἰς τὴν πόλιν διὰ νὰ τὸν φιλεύσῃ, καὶ οὕτω τὸν ἀφῆκεν ἐκεῖ καὶ αὐτὸς ἀνέβη εἰς τὴν ἀκρόπολιν καὶ ἠρνήθη ἔπειτα πρὸς τὸν Τσιγκουράκον τὴν ἄνοδον, καὶ διὰ τὴν ἀπάτην ταύτην θυμωθεὶς οὗτος ἔφυγεν ἀπὸ τὴν Μονεμβασίαν. Πάντες δὲ οὗτοι οἱ ἀνωτέρω ἀκολούθως παρευρέθησαν καὶ εἰς διαφόρους ἄλλας μάχας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου, ὁ δὲ Παναγ. Σταρογιάννης καὶ Π. Μπεζουναρᾶς μετὰ τῶν ἀδελφῶν του καὶ τῶν πλοίων του καὶ εἰς τὴν Κρήτην ἐπολέμησαν. Ἐνῷ δὲ, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, οἱ μνημονευθέντες καπεταναῖοι ἑτοιμάζοντο νὰ ἐκστρατεύσωσιν ἐκ τοῦ Γυθίου εἰς τὸν Μιστρᾶ, ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ, κατὰ θείαν οἰκονομίαν, ἔφθασαν εἰς Γύθιον δύω πλοῖα Τουρκικὰ καὶ ἀγκυροβόλησαν εἰς τὸν λιμένα ἔχοντα ὑψωμένας τὰς σημαίας των. Ἐπάνω δὲ εἰς τὸν πύργον τοῦ Μαγγιόρου ἦτον ὑψωμένη κυματίζουσα ἡ σημαία τῆς ἐπαναστάσεως. Φρόνιμοί τινες ἰδόντες τὰ Τουρκικὰ πλοῖα κατεβίβασαν τὴν σημαίαν τῆς ἐπαναστάσεως, καὶ ὕψωσαν τὴν Ὀθωμανικὴν εἰς τὸν Πύργον. Κατόπιν τούτων οἱ κάτοικοι τοῦ Γυθίου ἔτρεξαν μὲ τὰ ὅπλα των κρυμμένα, ἐμβῆκαν εἰς τὰς λέμβους καὶ ἀνέβησαν εἰς τὰ πλοῖα, καὶ ἄλλοι μὲν ἐξ αὐτῶν ἔμειναν εἰς τὸ κατάστρωμα τῶν πλοίων, ἄλλοι δὲ ἀνέβησαν ἐπάνω εἰς τὰ κατάρτιά των καὶ ἄρχισαν νὰ μαζεύουν τὰ πανιά των. Τοῦτο ἰδόντες οἱ Τοῦρκοι εὐχαριστήθησαν, νομίζοντες ὅτι εἶναι καλοὶ ἄνθρωποι καὶ ὑπῆγον νὰ τοὺς βοηθήσουν. Ἀλλ᾿ ἀφοῦ ἐδίπλωσαν τὰ πανιὰ, καταβάντες συνέλαβον μετὰ τῶν ἐπὶ τοῦ καταστρώματος τοὺς Τούρκους, τοὺς ἔβγαλαν ἔξω εἰς τὴν ξηρὰν καὶ τοὺς ἐφυλάκισαν. Μεταξὺ τῶν Τούρκων εὑρέθη καὶ εἷς Χριστιανὸς ὀνομαζόμενος Δημήτριος Σαββάκης, ὅστις καὶ ζῇ εἰσέτι εἰς Γύθιον. Ἐντὸς τῶν πλοίων εὑρέθησαν 13,000 κοιλὰ κριθῆς, ἀρκετὴ πυρῖτις, σφαῖραι κανονίων, μόλυβδος, ῥύζι, κρομύδια, βούτυρον, δέρματα βοδίων καὶ ἄλλα διάφορα ἐφόδια, στελλόμενα εἰς τὰ κατὰ τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ στρατεύματα. Ἅπαντα ταῦτα τὰ ἐφόδια, ὡς καὶ τὰ πλοῖα, κυριευθέντα, ἐχρησίμευσαν ὕστερα εἰς τὰς πολιορκίας τῆς Μονεμβασίας τῆς Τριπολιτσᾶς καὶ τῆς Κορώνης. Ἐκ τῶν δύω πλοίων ἐξοπλισθέντων δ᾿ ἐξόδων τῶν κατοίκων Γυθίου, ἐξ ὧν καὶ πολλοὶ ὑπῆγον ὡς ναῦται, διότι οἱ πλεῖστοι ἦσαν ναυτικοὶ, τὸ μὲν ἓν ἐδόθη πρὸς τὸν ἐν Τσίμοβᾳ Ἰωάννην Πετρουνᾶν διὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Κορώνης· τὸ δὲ ἄλλο πρὸς τὸν Δημήτριον Νικολοπουλάκον διὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Μονεμβασίας.

Δ. ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ

Ἡ οἰκογένεια τῶν Ὑψηλαντῶν πολὺ ὠφέλησε τὴν Ἑλληνικὴν ἐπανάστασιν, καὶ μάλιστα ἡ ἔλευσις τοῦ πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντου, ὅστις ἰδίως ὠφέλησε τὴν Πελοπόννησον πολυειδῶς. Ἡ φήμη τοῦ ἐξόχου ὀνόματος μετέβαλε τὰ πνεύματα, καὶ ἐμόρφωσε τὸ διοικητικὸν μέρος, τὸ τουρκοσυνειθισμένον. Ἡ Φιλικὴ Ἑταιρία εἶχε διαδώσει τόσα καλὰ ὑπὲρ τῶν Ὑψηλαντῶν, καὶ ἐλέγετο, ὅτι ὁ Δ. Ὑψηλάντης θὰ φέρῃ διὰ τὸν ἀγῶνα βοηθήματα, καὶ ἄλλα πράγματα. Τὸ ὄνομά των εὑρίσκετο εἰς ὅλων τῶν Ἑλλήνων τὸ πνεῦμα, καὶ ἔφθασε τόσον, ὥστε συχνὰ νὰ μνημονεύεται, καὶ οὔτως ἔγεινε σεβαστὸν καὶ ἐπιθυμητὸν καὶ εἰς τοὺς ἁπλουστέρους Ἕλληνας, οἱ ὁποῖοι ἐπερίμενον τὸν Δ. Ὑψηλάντην, διότι τοὺς ἐφαίνετο, ὅτι θὰ ᾖναι ἐκεῖνος ὅστις θὰ φέρῃ θεραπείαν εἰς τὰ δεινά των. Οἱ ἄρχοντες ἐπιθυμοῦσαν νὰ ὑπάρχῃ τι ἀνώτερον, ἀλλὰ τοῦτο νὰ ᾖναι στρογγυλὸν διὰ νὰ τὸ κάμῃ ὁ καθ᾿ ἕνας ὅπως θέλῃ. Ἡ ἀγάπη ὅμως τοῦ λαοῦ καὶ ἡ συγκέντρωσίς του πρὸς αὐτὸν ἔφερε τὴν μεγαλειτέραν ὠφέλειαν, διότι τὸ ὄνομά του ἰσοστάθμησε τὸν φθόνον καὶ τὴν ζηλοτυπίαν τὴν μεταξὺ τῶν κοτσαμπάσιδων καὶ τῶν κλεφτοκαπεταναίων, καὶ τοιουτοτρόπως τὰ πράγματα ἐβαστάχθησαν, ἐπειδὴ κανεὶς δὲν ἐδύνατο νὰ προΐδῃ τί κακὸν θὰ ἐγίνετο εἰς τὴν ἐπανάστασιν ἐὰν ὁ πρίγκηψ δὲν ἤρχετο, καὶ ἐὰν ἔλειπε τὸ ἰσοστάθμημα αὐτὸ, καὶ ἐπειδὴ ἀκόμα δὲν εἴχομεν πάρει κανὲν φρούριον ἐκ τῶν πολιορκουμένων, βέβαια θὰ ὑπεφέρομεν. Τὸ δὲ παράδειγμά του, τὸν ἐνάρετον βίον του, τὴν καταφρόνησιν καὶ τὴν ἀδιαφορίαν του τὴν ὁποίαν ἔδειξεν εἰς τὰ ὑλικὰ πράγματα, τὸν γενναῖον τρόπον του καὶ τὸν ἀπεριόριστον πατριωτισμόν του, ὅλα ταῦτα ὁ λαὸς τὰ ἐγνώρισεν. Αἱ ἀρεταὶ δὲ αὗται τοὺς πάντας ἐθάμβωσαν. Ὁ Ὑψηλάντης ἐμπόδιζε τὰς καταχρήσεις, καὶ πολλοὶ ὠφελήθησαν ἀπὸ τὸ παράδειγμά του, διότι ἐντρεπόμενοι καὶ αὐτοὶ, ἔγειναν καλοί. Ὅσα δὲ καὶ ἂν θέλῃ ὁ φθόνος νὰ σκεπάσῃ ἀπὸ τὰ σπάνια προτερήματα τοῦ ἀνδρὸς τούτου, ἐπειδὴ εἶναι πολλὰ, δὲν θὰ ἠμπορέσῃ νὰ φέρῃ τοιοῦτον σκέπασμα λησμονησιᾶς. Οὐδεὶς ἄλλος τότε ἔπραξεν ἔργον τοιοῦτον, νὰ ἑλκύσῃ δηλαδὴ εἰς τὸν ἑαυτόν του τὴν ἀγάπην τοῦ λαοῦ. Οἱ δὲ καπεταναῖοι τῶν ὅπλων, εἰς τοὺς ὁποίους ὁ λαὸς εἶχε τὰς ἐλπίδας του ὡς πρὸς τὸν πόλεμον, αὐτοὶ εὗρον τὸν Ὑψηλάντην εἰλικρινέστερον καὶ ἀθωότερον, καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἐδέχθησαν ὡς ἀνώτερόν των, ἔδοσαν πρὸς αὐτὸν τὴν διοίκησιν τῶν πραγμάτων, καὶ αὐτοὶ, ὡς καὶ ὁ λαὸς, ἐξετέλουν τὰς διαταγάς του. Τὸ δὲ σύστημα τῶν ἀρχόντων δὲν ἐτόλμα πλέον φανερὰ νὰ ἐνεργῇ ἐναντίον του, καὶ τοιουτοτρόπως τὰ πράγματα τοῦ Ἔθνους ἐπροώδευσαν, αἱ πολιορκίαι ἐτακτοποιήθησαν, καὶ κατόπιν ἄρχισαν νὰ παραδίδωνται πρὸς αὐτὸν τὰ φρούρια διὰ τῶν ἐπιτρόπων του. Οἱ Ἕλληνες τότε ἐννόησαν, καὶ ἔλαβον ἰδέας ἄλλας διὰ τὰ πράγματα· ἡ δὲ ἐποχὴ ἦτο φοβισμένη, καὶ διὰ τοῦτο οἱ ἄνθρωποι ἔχοντες τὰς ἐλπίδας των εἰς τὸν Θεὸν, ἐπερίμενον νὰ φανῇ τι ἔξοχον τῶν ἄλλων τότε ὑπαρχόντων προσώπων, καὶ τοῦτο πρὸς διάκρισιν τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ. Ὁ ὑψηλάντης ἔτρεχεν ἐπάνω, κάτω, καὶ παρεκίνει τοὺς πάντας εἰς τοὺς κινδύνους, καὶ ἐπήγαινεν αὐτοπροσώπως εἰς τοὺς πολέμους, καὶ διὰ τοῦτο οἱ στρατιωτικοὶ τὸν ἐγνώρισαν καὶ τὸν ἐσέβοντο, διότι ἦτο γενναῖος καὶ ἀνδρεῖος εἰς τὰς μάχας, ἐπολέμησε δὲ καὶ εἰς τὴν Πελοπόννησον καὶ εἰς τὴν Ρούμελην. Ἤθελε δὲ παντοῦ νὰ εὑρίσκεται, εἶχε δὲ προθυμίαν ἀκούραστον καὶ ὄρεξιν παντοτεινὴν, ἐπιθυμῶν νὰ ἴδῃ τὴν ποθητήν του πατρίδα ἐλευθέραν. Ὅπου δὲ ἦτον ὁ κίνδυνος ἐπολέμει καβαλάρης, διότι ἐγνώριζε καλῶς νὰ ἱππεύῃ καὶ νὰ πολεμῇ, καὶ κανεὶς ἐκ τῶν Ἑλλήνων τότε δὲν ἐδύνατο νὰ ἱππεύῃ καθὼς αὐτός. Ὁ Ὑψηλάντης ἀπέκτησε φίλους πιστοὺς εἰς τὴν Ἑλλάδα στρατιωτικοὺς ἀναγνωρισμένους τὸν Θεόδ. Κολοκοτρώνην, τὸν Νικήταν Σταματελόπουλον καὶ τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου. Τούτους ἐμπιστεύετο, καὶ μάλιστα ἐν καιρῷ πολέμου, ὅστις ἐξ αὐτῶν εὑρίσκετο μαζύ του, ἦτον ὅλος χαρὰ καὶ θάρρος διότι εἶχε τὴν νίκην βεβαίαν. Ὁ Γρηγόριος Φλέσας εἶχε σέβας ὑποχρεωτικὸν πρὸς τὸν Ὑψηλάντην, οἱ δὲ δεύτεροι καπεταναῖοι τῆς Πελοποννήσου τὸν ἐσέβοντο εἰλικρινῶς καὶ αὐτοθελήτως ὑπετάσσοντο εἰς αὐτόν. Πολλοὺς ἔφερεν ὅταν ἦλθεν εἰς τὴν Πελοπόννησον ὁ Ὑψηλάντης ἐκ τῶν ὁποίων ἐπισημότεροι εἶναι οἱ ἀκόλουθοι· ὁ διδάσκαλος Βάμβας, τὸν ὁποῖον εἶχε ὡς σύμβουλόν του, ὁ Ἀλέξανδρος Κατακουζηνὸς, ὁ Γεώργιος Τυπάλδος Κοζάκης, ὁ Π. Ἀναγνωστόπουλος, ὁ Καντιώτης, ὁ Γεώργιος Π. Ἀντωνόπουλος, ὡς ταμίας του, ὁ Νικόλαος Σκοῦφος, ὁ Πάϊκος, καὶ ὁ ὑπασπιστής του Σάλας, ὁ Θεμέλης, ὁ Γεώργιος Βοϊνέσκος, ὅστις ἐπὶ τῆς βασιλείας ὑπηρέτησεν ὡς μοίραρχος. Ἐκ τούτων τὸν μὲν Ἀ. Κατακουζηνὸν ἔστειλεν ὡς ἀντιπρόσωπόν του νὰ παραλάβῃ τὸ φρούριον τῆς Μονεμβασίας, τὸν δὲ Γεώργ. Τυπάλδον Κοζάκην εἰς τὸ Νεόκαστρον, καὶ τὸν Διάκον Λιβέριον εἰς τὰς Ἀθήνας. Ἔστειλε δὲ τοὺς ἀντιπροσώπους του τούτους διὰ νὰ παραλάβουν τὰ φρούρια, διότι καὶ ὁ τόπος τὸν ἐζήτει καὶ οἱ Τοῦρκοι εἶχον ἐμπιστοσύνην πρὸς τὸν Πρίγκηπα.

ΤΣΟΥΡΤΣ Ὁ Ριχάρδος Τσοὺρτς κατήγετο ἀπὸ τὴν Σκωτίαν· ἦτο φιλέλλην ἐνθουσιώδης, καὶ πρὶν ἡ Ἑλλὰς ἐπαναστατήσῃ εἶχε τὴν ἐπιθυμίαν νὰ ἴδῃ αὐτὴν ἐλευθέραν. Ὑπῆρξεν ὁ διδάσκαλος καὶ ὁ ἀρχηγὸς τῶν Ἑλλήνων κατὰ τὴν ἐποχὴν, καθ᾿ ἣν ἡ Ἀγγλία ἐδέχθη τὴν προστασίαν τῆς Ἑπτανήσου. Ἡ Ἀγγλικὴ Κυβέρνησις εἶχε σχηματίσει τάγματα ἀπὸ Ἕλληνας διὰ τὴν στρατιωτικήν της ὑπηρεσίαν, ἡ δὲ ἐπικουρία αὕτη ἐγυμνάσθη τὴν ὁπλασκίαν, καὶ μετὰ τὴν διάλυσίν της ἔπειτα κατὰ τὴν Ἑλληνικὴν ἐπανάστασιν ἐχρησίμευσαν εἰς τὴν ἰδίαν των πατρίδα. Ὁ Τσοὺρτς ἂν καὶ ἐπεθύμει πρὸ πολλοῦ, ὡς εἴπομεν, νὰ φανῇ χρήσιμος εἰς τὴν Ἑλληνικὴν φυλὴν, μόλις ἐδυνήθη νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν Ἑλλάδα κατὰ τὸν Φεβρουάριον τοῦ ἔτους 1827, εἶχεν ὅμως ἀλληλογραφίαν μετὰ τῶν φίλων του καὶ τῶν μαθητῶν του Ἑλλήνων. Τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος εὑρέθη τότε εἰς συνέλευσιν εἰς τὴν Ἑρμιόνην ὅπου ἦλθε ὁ Τσοὺρτς, καὶ ἐκτιμῆσαν τὸν εἰλικρινῆ φιλελληνισμόν του, διώρισεν αὐτὸν ἀρχιστράτηγον τῶν Ἑλληνικῶν ὅπλων. Ὁ δὲ διορισμὸς αὐτὸς ἔβαλε τὸν ἄνδρα εἰς θέσιν ἐνεργείας πολεμικῆς, ὅστις δὲν ἐφείσθη οὔτε ζωὴν, οὔτε ἄλλην θυσίαν, καὶ πρῶτον πάντων ἄφησε τὴν πατρίδα του, καὶ ἀπεφάσισε νὰ ταφῇ εἰς τὰ Ἑλληνικὰ χώματα. Ἐσύναξε στρατιώτας Ἕλληνας ὅσους ἐδυνήθη δι᾿ ἰδίων ἐξόδων, καὶ ὑπῆγε πρὸς ὑπεράσπισιν τῆς κινδυνευούσης φρουρᾶς τῶν Ἀθηνῶν, ἡ ὁποία ἐπολιορκεῖτο ἀπὸ τὸν στρατάρχην τοῦ Σουλτάνου Κιουταχῆν, ἔλαβε τὴν διοίκησιν ὡς ἀρχιστράτηγος εἰς τὰ εὑρεθέντα ἐκεῖ Ἑλληνικὰ στρατεύματα, Στερεοελλαδιτικὰ, Πελοποννησιακὰ, καὶ τὰ λοιπὰ ἐξ ὅλων τῶν Ἑλληνικῶν χωρῶν, διότι Ἕλληνες ἐν γένει ἔτρεξαν νὰ σώσουν τὴν ἱερὰν γῆν τῶν Ἀθηνῶν. Εἰς ταύτην δὲ τὴν πολιορκίαν εὑρέθησαν καὶ πολλοὶ φιλέλληνες εἰς τὸ Ἑλληνικὸν τακτικὸν ἐντὸς τοῦ φρουρίου καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ, οἵτινες ἔδειξαν μεγάλην γενναιότητα εἰς τὰς μάχας. Ὅλα δὲ τὰ ἐκεῖ εὑρισκόμενα στρατεύματα ἦσαν ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν τοῦ Γεωργ. Καραϊσκάκη, ὅστις ἦτο γενικὸς ἀρχηγὸς κατὰ τὴν Ἀνατολικὴν Ἑλλάδα κατὰ διαταγὴν τῆς τότε διοικήσεως ὡς καὶ τῶν λοιπῶν ἀρχηγῶν ἑκάστου τμήματος, πόλεως, χωρίου, ἢ νήσου, διότι ἕκαστον τούτων εἶχεν ἴδιον ἀρχηγὸν, οἵτινες πρὸς διάκρισιν ἐλέγοντο οὕτως· ὁ Κρητικὸς ἀρχηγὸς, ὁ Σμυρναῖος, ὁ Πελοποννήσιος κλπ. Ὅλα δὲ ταῦτα τὰ στρατιωτικὰ σώματα εἶχον ἀποκάμει ἀπὸ τοὺς πρότερον πολέμους κατὰ τὴν Στερεὰν Ἑλλάδα. Ἀρχηγοῦντος τοῦ Καραϊσκάκη, ὅλα τὰ στρατεύματα τὰ Ἑλληνικὰ ἀντεπολιόρκουν τὸν πολιορκητὴν τῶν Ἀθηνῶν Κιουταχῆν, ἡ δὲ φρουρὰ τῆς Ἀκροπόλεως ἀντέστη εἰς ὅλας τὰς προσβολὰς τῶν Τούρκων, καὶ οἱ Τοῦρκοι πάλιν εἰς τὰς προσβολὰς τῶν ἔξωθεν Ἑλλήνων. Τὸ δὲ δυστύχημα τῶν Ἑλλήνων ὑπῆρξεν ὁ θάνατος τοῦ γενικοῦ ἀρχηγοῦ Καραϊσκάκη, ὁ ὁποῖος συνέβη εἴς τινα συμπλοκὴν μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Τούρκων. Μετὰ δὲ τοῦτο ὁ ἀρχιστράτηγος Τσοὺρτς ἀνέλαβε μόνος του τὴν φροντίδα, καὶ μετεχειρίσθη σχέδιον πρὸς λύσιν τῆς πολιορκίας τῆς Ἀκροπόλεως. Μάχης δὲ γενομένης ἐχάθησαν οἱ σημαντικώτεροι Ἕλληνες, καὶ τὰ δεδοκιμασμένα παληκάρια, ἐπιάσθησαν ζωντανοὶ ὁ Γεώργιος Δράκος καὶ ὁ Δημήτριος Καλέργης, καὶ ὁ μὲν Δράκος ἐθανατώθη, ὁ δὲ Καλέργης ἐξηγοράσθη διὰ χρημάτων. Τοιουτοτρόπως δὲ ἀπέτυχε τὸ σχέδιον αὐτὸ, τὸ ὁποῖον πρὸ ἡμερῶν ζῶντος τοῦ Καραϊσκάκη, ἐβασανίζετο, ὅστις δὲν τὸ ἤθελεν ἀλλ᾿ ἤθελεν ἄλλως πως νὰ γείνῃ ἡ μάχη, καὶ ἀπὸ τὸν ἐλαιῶνα, ἐκεῖθεν νὰ γείνῃ ἡ προσβολὴ πρὸς διάλυσιν τῶν Τούρκων διὰ νέου περισπασμοῦ, καὶ διὰ νὰ μοιρασθῇ ἡ δύναμίς των. Ἀλλ᾿ ὁ στόλαρχος Κόχραν ἐπέμενε καὶ οὕτω ὑπεχρεώθη καὶ ὁ ἀρχιστράτηγος. Ἡ δὲ ἀποτυχία αὕτη ἔφερε καὶ τὴν ἀπελπισίαν τῆς φρουρᾶς, ἥτις εἰδοποιήθη ἂν θέλῃ νὰ ἐξέλθῃ διὰ συνθήκης, καὶ ἔστερξε διότι δὲν εἶχε τὴν ἀναγκαίαν τροφὴν, οὐδὲ πολεμοφόδια. Οἱ δὲ διοικοῦντες τότε τὰ πράγματα κατὰ ξηρὰν καὶ κατὰ θάλασσαν ἦσαν ξένοι φιλέλληνες, καὶ δὲν ἐγνώριζον τὸν τρόπον τοῦ πολεμεῖν τῶν ἀτάκτων στρατιωτῶν, καὶ οὕτως ἐγεννήθη ἡ ἀπελπισία καὶ ἡ δειλία εἰς τοὺς Ἕλληνας, καὶ δὲν ἐδυνήθησαν πλέον νὰ δώσουν νέαν ἐμψύχωσιν εἰς αὐτοὺς, δὲν εἶχον δὲ καὶ τὰ μέσα διὰ νὰ πληρώνουν μισθοὺς τοὺς ὁποίους αὐτοὶ τοὺς ἔμαθον νὰ ζητοῦν. Οὕτως ἔπεσε τὸ φρούριον τῶν Ἀθηνῶν, τὸ ὁποῖον πάλιν ὕψωσε τὴν Ὀθωμανικὴν σημαίαν, διελύθησαν τὰ Ἑλληνικὰ στρατεύματα, τὰ ὁποῖα ἦλθον εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ κατέλαβον τὰ δύω φρούρια τῆς Κορίνθου καὶ τοῦ Ναυπλίου, καὶ ἐδόθησαν εἰς πολλὰς καταχρήσεις. Ὁ δὲ ἀρχιστράτηγος Τσοὺρτς ἔμπλεξε τότε εἰς τὸν βρασμὸν αὐτὸν, καὶ ἀπὸ ὅλους ἐκαλεῖτο· οἱ κάτοικοι τοῦ Ναυπλίου τὸν ἤθελον, ὁ Κολοκοτρώνης ἐπίσης, ἡ δὲ ἀντικυβερνητικὴ ἐπιτροπὴ τὸν διέταξε καὶ αὐτὴ νὰ ὑπάγῃ εἰς Ναύπλιον νὰ ἐμποδίσῃ τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν ἐπανάληψιν τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, καὶ νὰ ἐλαφρώσῃ τὰς βασάνους τῶν κατοίκων ἀπὸ τὰς καταχρήσεις τῆς φρουρᾶς, καὶ τοῦ φρουράρχου Θ. Γρίβα, ὅστις τότε κατεῖχε τὸ Παλαμήδιον. Ἡ Συνέλευσις τῆς Τροιζῆνος, προβλέπουσα ταῦτα τὰ δυστυχήματα, εἶχε ἀναθέσει τὰ δύω φρούρια τῆς Κορίνθου καὶ τῆς Ναυπλίας εἰς τὸν στόλαρχον Κόχραν καὶ τὸν ἀρχιστράτηγον Τσοὺρτς διὰ ν᾿ ἀπαλλάξουν τὸν κόσμον ἀπὸ τὰς βασάνους, διότι οἱ ἄνδρες οὗτοι εἶχον τότε μεγάλην ἠθικὴν ὑπόληψιν, ὡς μὴ ἀναμιχθέντες εἰς τὰ πάθη τὰ μεταξὺ Ρουμελιωτῶν καὶ Πελοποννησίων. Ὁ ἀρχιστράτηγος τότε κατέβαλε πολλοὺς κόπους ὅπως παύσῃ τὸν ἐμφύλιον πόλεμον, καὶ ὅπως ἐλαφρώσῃ τοὺς κατοίκους ἀπὸ πολλὰ δυστυχήματα, καὶ μόλις κατώρθωσε νὰ λείψουν ἂν ὄχι ἐντελῶς, διότι καὶ αὐτὴ ἡ ἀντικυβερνητικὴ ἐπιτροπὴ, ἄλλοθεν παρακινουμένη ἠρέθιζε τὰς ἐμφυλίους ταραχὰς, ἔγεινε καὶ αὐτὴ φατρία, καὶ ὄχι Κυβέρνησις, καὶ ἐπεθύμει ν᾿ ἀποτύχῃ ὁ ἀρχιστράτηγος, διότι ἦτο φίλος τοῦ Κολοκοτρώνη. Πολλοὺς μῆνας ἐνησχολήθη, ἀλλ᾿ ὅλαι του αἱ προσπάθειαι ἐματαιώθησαν. Τέλος πάντων ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὸ Ναύπλιον καὶ ὑπῆγε κατὰ τὴν Κόρινθον, καὶ ἐκεῖθεν διῴκει τὴν Στερεὰν καὶ τὴν Πελοπόννησον μέχρι τοῦ Νοεμβρίου τοῦ αὐτοῦ ἔτους, καὶ ἔπειτα μετέβη εἰς τὸ Διακοπτὸν τῆς Βοστίτσας, καὶ ἐκεῖθεν ἐπέρασεν εἰς τὸ Ἀνατολικὸν τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ μέχρι τῆς ἐλεύσεως τοῦ Κυβερνήτου, καὶ τότε εὑρίσκετο εἰς ἐνέργειαν. Ἀλλ᾿ ἡ πολιτικὴ τῶν Εὐρωπαίων καὶ ἰδίως τῶν Ἄγγλων ἀντενέργει εἰς τὴν ἀνάκτησιν τοῦ Μεσολογγίου καὶ τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος, καὶ διὰ τοῦτο ἐλοξοδρόμησε καὶ ἐφθόνησε τὸν Αὐγουστῖνον Καποδίστριαν, Γεωργάκην Βαρνακιώτην, Ἀνδρέαν Μιαούλην καὶ Ἰ. Παπαρηγόπουλον, ὡς συντελέσαντες εἰς τὴν ἀνάκτησιν καὶ τὴν ἐλευθερίαν τῆς Δυτικῆς Ἑλλάδος, καὶ θέλων νὰ ὑπηρετήσῃ τὴν πολιτικὴν τῆς πατρίδος του, παρῃτήθη τῆς ἀρχιστρατηγίας καὶ προσεκολλήθη εἰς τὴν κατὰ τοῦ Κυβερνήτου ἀντιπολίτευσιν, τῆς ὁποίας ἀρχηγὸς ἦτον ὁ Ἀλ. Μαυροκορδάτος. Μετὰ δὲ τὴν παῦσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ πολέμου, μένει ἐνταῦθα ὡς πολίτης Ἕλλην, ἀντιστράτηγος καὶ γερουσιαστὴς, χαίρων τὰς ἐθνικὰς τιμὰς, καὶ ἀπὸ ὅλους ἀγαπώμενος ὡς οὐδεὶς ἄλλος. Ἡ δὲ ἀγαθότης καὶ ὁ πόθος του διὰ τὴν ἐλευθερίαν τῆς Ἑλλάδος φαίνονται εἰς τὴν ἀλληλογραφίαν του μετὰ τῆς ἀντικυβερνητικῆς ἐπιτροπῆς, καὶ τῶν Γενικῶν ἀρχηγῶν Κολοκοτρώνη, Καραϊσκάκη, καὶ λοιπῶν ἀρχηγῶν.




ΥΔΡΑ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΡΙΕΖΗΣ Οὗτος δὲν ἠθέλησε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ νὰ ὑπηρετήσῃ ὡς καὶ οἱ συμπατριῶταί του, ἀλλ᾿ ἔγεινε χερσαῖος. Εὑρέθη δὲ εἰς τὰς πολιορκίας Ναυπλίου καὶ Κορίνθου. Εἶχε σῶμα στρατιωτικὸν ἰδικόν του, συγκείμενον ἀπὸ συμπατριώτας του καὶ ἄλλους νησιώτας. Πρὶν δὲ τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη εὑρέθη εἰς τὸ φρούριον τῆς Κορίνθου ἔχων τὴν στρατιωτικήν του δύναμιν. Φρούραρχος τῆς Κορίνθου τότε ἦτον ὁ Ἀχιλλεὺς Θεοδωρίδης Ὑδραῖος τὴν πατρίδα καὶ αὐτός· οὗτοι δὲ ἅμα εἶδον τὸν στρατὸν τοῦ Δράμαλη εἰσβάλλοντα εἰς τὸν Ἰσθμὸν ἀμέσως ἀφῆκαν τὸ φρούριον κενὸν καὶ ἔφυγον, ἡ δὲ φυγὴ αὕτη τότε ἀπεδόθη εἰς αὐτὸν καθὸ ἔχοντα τὴν δύναμιν τῆς φρουρᾶς. Μετὰ ταῦτα ὅμως εὑρέθη εἰς τὰς μάχας καὶ ἐπολέμησε τὸν Δράμαλην. Ἡ κοινὴ παροιμία λέγει· «νὰ σὲ κάψω Γιάννη μου, καὶ νὰ σ᾿ ἀλείψω μέλι·» διότι ἀφοῦ πρότερον παρέδωκε τὸ φρούριον εἰς τοὺς Τούρκους, ὕστερα τοὺς ἐπολέμει καὶ ἐβασανίζετο νὰ τοὺς διώξῃ. Ὁ Κριεζῆς ὑπῆγε καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου εἰς τὰς Ἀθήνας, καὶ μετὰ τοῦ στρατηγοῦ Νικήτα εὑρεθεὶς εἰς πολλὰς μάχας.
ΣΠΕΤΣΑΙ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΗΣ Ὁ καπετάνιος οὗτος κατήγετο ἀπὸ τὴν νῆσον Σπέτσας καὶ παρηκολούθει καθ᾿ ὅλον τὸν ἀγῶνα τὸν στρατηγὸν Νικήταν Σταματελόπουλον. Εὑρέθη παντοῦ καὶ πάντοτε εἰς ὅλας τὰς μάχας μαζύ του, καὶ ἔδειξε πολλὴν γενναιότητα καὶ ἀνδρείαν διακρινόμενος εἰς τὰς μάχας. Ὁ Νικήτας τὸν Κουτρουμπῆν εἶχε δεξί του χέρι, καὶ οὗτος γνωρίζει ὅσα εἰς τοὺς πολέμους ἔγειναν ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ Νικήτα.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΠΟΝΙΑΣ Καὶ οὗτος κατ᾿ ἀρχὰς εὑρεθεὶς εἰς τὴν ξηρὰν μὲ στρατιωτικὸν σῶμα συμπατριωτῶν του Σπετσιωτῶν ἐπολιόρκει τὸ Ναύπλιον, συγχρόνως μετὰ τοῦ Μπούμπουλη. Μετὰ δὲ ταῦτα ἀνέβη εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ κατόπιν ἔλαβε μέρος καὶ εἰς τὰς κατὰ τοῦ Δράμαλη μάχας, διατελέσας τὸν περισσότερον χρόνον τοῦ πολέμου ὑπὸ τὸν Νικήτα Σταματελόπουλον. Εἰς ὅλας δὲ τὰς μάχας, εἰς τὰς ὁποίας παρευρέθη διακρίθη διὰ τῆς προσωπικῆς του παληκαριᾶς, ὡς καὶ ὅλοι οἱ Σπετσιῶται, τοὺς ὁποίους εἶχε μαζύ του. Εἶχε δὲ τόσον ἐνθουσιασμὸν, ὥστε τοῦ ἐφαίνετο, ὅτι ἂν οἱ Τοῦρκοι ἦσαν εἰς τὴν θέλησίν του, νὰ τοὺς φάγῃ ὅλους μὲ τὰ δόντιά του. Ὁ Μπόνιας ἐξώδευσε τὴν κατάστασίν του ὅλην εἰς τοὺς πολέμους διατηρῶν τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸν στρατιώτας, καὶ ὅμως ὕστερα ἔμεινε γυμνὸς καὶ ἄπορος. Οἱ Σπετσιῶται ἀπὸ ὅλας τὰς νήσους ἐφάνησαν πρόθυμοι καὶ κατὰ τὴν 25 Μαρτίου 1821 ὕψωσαν τὴν σημαίαν τῆς ἐπαναστάσεως. Τὴν δὲ ἄλλην ἡμέραν οἱ οἰκοκυραῖοι τῆς νήσου διέταξαν νὰ πολιορκηθοῦν ἡ Μονεμβασία καὶ τὸ Ναύπλιον, καὶ ἀμέσως ἔπλευσαν οἱ Ναυέτα τοῦ Γκίκα Μπόταση καὶ τὸ βρίκιον τοῦ Θεοδώρου Βότση, ὁ Ἀθανάσιος Γουδῆς καὶ ἡ Μπουμπουλίνα μὲ τὰ καράβια των, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ κάθε ἕνα εἶχεν 120 ναύτας ὡπλισμένους καθ᾿ ὅλα πρὸς πόλεμον. Τὴν δὲ 28 Μαρτίου φθάσαντες εἰς Μύλους τοὺς Ἀφεντικοὺς ἀντικρὺ τοῦ Ναυπλίου, ἀμέσως ἔστειλαν ἔξω τῇς βάρκαις τῶν πλοίων διὰ νὰ πιάσουν τὸν ἐκεῖ Τοῦρκον τελώνην καὶ τοὺς φύλακας. Ἀφοῦ δὲ οἱ ναῦται ἐβγῆκαν ἀπὸ τῇς βάρκαις εἰς τὴν σκάλαν, παρουσιάζεται ὁ τελώνης Τοῦρκος μὲ ἕνα φύλακά του, μὴ γνωρίζων τὸ κίνημα τῆς ἐπαναστάσεως, διὰ νὰ τοὺς ἐρωτήσῃ πόθεν ἔρχονται, καὶ εὐθὺς οἱ ναῦται τοὺς ἔπιασαν καὶ τοὺς δύω, καὶ τοὺς ἐφόνευσαν. Δύω δὲ ἄλλοι Τοῦρκοι, οἱ ὁποῖοι τότε ἦσαν μακρύτερα, ἰδόντες τοὺς ἄλλους φονευομένους, ἔφυγαν τρέχοντες εἰς τὸ Ναύπλιον διὰ νὰ εἴπουν εἰς τοὺς Ναυπλιώτας Τούρκους τὰ γενόμενα, καὶ οὕτω οἱ Τοῦρκοι ἐκλείσθησαν ἐντὸς φρουρίου. Τὴν ἑπομένην ἡμέραν ἔφθασαν καὶ εἰς Κρανιδιώτικα καΐκια, φέροντα στρατιώτας, ἦλθον δὲ καὶ ἄλλοι ἀπὸ τὴν ξηρὰν, οἱ δὲ ἐντόπιοι Ναυπλιῶται καὶ Ἀργῖται ἐσήκωσαν καὶ αὐτοὶ τὰ ὅπλα, ἔτρεξαν καὶ ἐπολιώρκησαν τὸ Ναύπλιον. Οἱ Ἀργῖται ἐζήτησαν βοήθειαν ἀπὸ τὰ καράβια τῶν Σπετσιωτῶν, νὰ σταλοῦν ναῦται πρὸς φρούρησιν τῆς πόλεως, καὶ οὕτως ἐστάλη ὁ υἱὸς τῆς Λασκαρίνας Μπουμπουλίνας Γιάννης, ὡς φρούραρχος τοῦ Ἄργους μὲ 50 ναύτας Σπετσιώτας. Τὴν δὲ 25 Ἀπριλίου φθάνει ὁ Κεχαγιάμπεης μὲ 4000 Ἀρβανίτας πεζοὺς καὶ καβαλαραίους ἀπὸ τὴν Κόρινθον καὶ ἀπὸ τὸ μέρος τοῦ Ξεριὰ, ὅπου οἱ Ἕλληνες εἶχον καρτέρι, ἀλλὰ δὲν ἐστάθησαν νὰ πολεμήσουν, διότι τοὺς ἐκύκλωσαν τὰ στρατεύματα τῶν Τούρκων, καὶ οἱ ὁπλοφόροι Ἀργῖται καὶ τὰ γυναικόπαιδά των ἐτράπησαν εἰς φυγὴν, καὶ κυνηγούμενοι κατέφυγον εἰς τοὺς Μύλους ὅπου ἦσαν τὰ καράβια τῶν Σπετσιωτῶν, ἐπληγώθησαν ὅμως καὶ ἐφονεύθησαν μερικοί. Ὁ δὲ γενναῖος Γιάννης Μπούμπουλης καί τινες ἄλλοι μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτοὺς στρατιώτας, ἐκλείσθησαν εἰς τὰ ἐκεῖ πλησίον τοῦ Ξεριὰ σπίτια, καὶ ἀφοῦ ἐπολέμησαν καθ᾿ ὅλην σχεδὸν τὴν ἡμέραν πρὸς ὅλους τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἐπὶ τέλους ἔβαλαν φωτιὰν εἰς τὰ σπίτια, ἐβγῆκαν ἔξω καὶ ἐπιάσθησαν μὲ τὰ χέρια ὅλοι· ὁ δὲ Γιάννης Μπούμπουλης ἐπιάσθη, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, μὲ τὸν Βελίκον Γιάτσον, μπέην καὶ ἀρχηγὸν τῶν Ἀλβανῶν. Τοῦτο δὲ εἶναι ἀληθὲς, διότι τὸ ὡμολόγησεν ὁ ἴδιος Μπέης εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν μετὰ τὴν ἅλωσίν της καὶ εἰς ἄλλους καὶ εἰς ἐμὲ τὸν ἴδιον. Ἔλεγε δὲ ὅτι ἀφοῦ ὁ Σπετσιώτης ἥρως τὸν κατέβαλε, δὲν εἶχε μὲ τί νὰ τὸν σφάξῃ, ἀλλ᾿ ἐπολέμει μὲ ἕνα ἄδειο πιστόλι νὰ τὸν σκοτώσῃ κτυπῶν αὐτὸν μὲ τὸ κονδάκι του εἰς ἄλλα μέρη τοῦ σώματος, διότι δὲν ἐδύνατο νὰ τὸν κτυπήσῃ κατακέφαλα, ἐμποδιζόμενος ἀπὸ τὸν Μπέην, ὅτε ἄλλος Ἀλβανὸς ἰδὼν τοῦτο τρέχει, πιστολίζει καὶ φονεύει τὸν Μπούμπουλην ὣς ἦτον ἐπάνω εἰς τὸν Μπέην. Οὕτως ἐπολέμησαν ἀνδρείως καὶ ἐθυσιάσθησαν 28 Σπετσιῶται μὲ τὸν Γιάννην Μπούμπουλην καὶ ἄλλοι ὅσοι ἐστάθησαν. Αἱ δὲ σωθεῖσαι οἰκογένειαι τῶν Ἀργείων μετεκομίσθησαν εἰς τὴν νῆσον τῶν Σπετσῶν ὅπου ἔτυχον τῆς μεγαλειτέρας φιλοξενείας καὶ περιποιήσεως. ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ Περὶ τῶν Ζακυνθίων, τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα ἠμπόρεσα νὰ ἐνθυμηθῶ διότι οἱ περισσότεροι ἐξ αὐτῶν ἦλθον ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον κατ᾿ εὐθείαν πρὸς τὸν Θ. Κολοκοτρώνην εἰς τὰ Τρίκορφα κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, ἄλλοι πρῶτα καὶ ἄλλοι ὕστερα, περὶ τούτων ἤδη θὰ ὁμιλήσω. Ὅλοι ὅσοι ἦλθον ὑπηρέτησαν κοντὰ εἰς τὸν Κολοκοτρώνην, εἰς τὰ παιδιά του καὶ εἰς τὸν Ἀποστόλην Κολοκοτρώνην. Ἀνώτεροι δὲ τούτων ἦσαν οἱ Ἰωάννης Πέτας καὶ Δημήτριος Γουζέλης.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΕΤΑΣ Η ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ Οὗτος ἐλθὼν εἰς τὴν Πελοπόννησον μὲ τὸν Γιαννάκην Κολοκοτρώνην μετὰ τὴν διαλυθεῖσαν ἐπανάστασιν τῆς Βλαχίας εὑρέθη εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν μάχην τῆς Γράνας, εἰς τὴν ὁποίαν ἐπῆρε μέρος μετὰ τῶν λοιπῶν συμπατριωτῶν του Ζακυνθίων, εὑρεθέντων ἐκεῖ, ὡς εἴπομεν, μετὰ τοῦ Κολοκοτρώνη, ὅπου ἐδείχθη ἀνδρεῖος. Ἔπειτα ἔμεινε πλησίον τοῦ Κολοκοτρώνη. Μετὰ δὲ τὴν ἅλωσιν τῆς Τριπολιτσᾶς, πάλιν παρηκολούθησεν αὐτὸν ὡς ἀρχηγὸς τῶν Ζακυνθίων. Καθ᾿ ὅλον δὲ τὸ διάστημα τῆς πολιορκίας τῶν Πατρῶν ἐπολέμησε μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸν στρατιώτας, καὶ διεκρίθη κατὰ τὴν ἐκεῖ γενομένην περίφημον μάχην τῆς 9 Μαρτίου. Μετὰ δὲ ταῦτα πάλιν εὑρέθη εἰς τοὺς Ἀφεντικοὺς Μύλους κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη, ὅτε οἱ συμπατριῶταί του ἐστάλησαν εἰς τὸ ἐπιθαλάσσιον φρούριον (Μποῦρτσι) τοῦ Ναυπλίου διὰ νὰ τὸ φυλάξουν, διότι οἱ Κρανιδιῶται ἀφῆκαν αὐτὸ καὶ ἔφυγον διὰ νὰ ὑπάγουν νὰ σώσουν τὰς οἰκογενείας των, φοβούμενοι μήπως ἔβγουν Τοῦρκοι ἀπὸ τὸν στόλον τοῦ Σουλτάνου, ὅστις τότε εὑρίσκετο πλησίον τῶν νήσων Σπετσῶν καὶ Ὕδρας ἐπαπειλῶν τὴν καταστροφὴν αὐτῶν.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΖΕΛΗΣ Οὗτος ἐλθὼν εἰς Πελοπόννησον κατὰ τὰς ἀρχὰς τοῦ ἀγῶνος ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς, καὶ ἐφάνη χρήσιμος διὰ τὰς γνώσεις του. Εὑρέθη δὲ εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, καὶ ἀπὸ τὸν πρίγκηπα Ὑψηλάντην, εἰς τὰς διαταγὰς τοῦ ὁποίου ἦτον, ἐστάλη εἰς Μεθώνην διὰ νὰ ἴδῃ τὴν ἐκεῖ πολιορκίαν, καὶ ἔπειτα εἰς Νεόκαστρον ὡς φρούραρχος. Αἱ ἐκδουλεύσεις τοῦ Γουζέλη εἶναι γνωσταὶ καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου. Ἔχαιρε δὲ πολλὴν ὑπόληψιν καὶ ἀγαπᾶτο ἀπὸ τὸν Ὑψηλάντην, καὶ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην. Τὸ δὲ ὄνομά του ἀναφέρεται παντοῦ εἰς τὰ προεκδοθέντα στρατιωτικὰ ἀπομνημονεύματα.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΤΣΙΡΗΣ Καὶ οὗτος ὁ καπετάνιος κατήγετο ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ἦτον εἰς τὸ χωρίον Δάρα τῆς ἐπαρχίας Τριπολιτσᾶς, καὶ κατὰ τὴν 21 Μαρτίου τοῦ 1821 αὐτὸς καὶ οἱ Δαραῖοι ὕψωσαν σημαίαν, καὶ ἐκυνήγησαν τοὺς Τούρκους Κεχαγιάδες τοῦ Παλαιοπύργου Γκιουσίου καὶ Καρνεσίου, οἱ ὁποῖοι τότε εὑρέθησαν ἐκεῖ, καὶ τοὺς ὑπῆγον πολεμοῦντες ἕως εἰς τὴν θέσιν Τρόκλαις πρὸ τοῦ χωρίου Κάψα, καὶ ἐσκότωσαν ἕνα ἐξ αὐτῶν, τοὺς δὲ ἄλλους τοὺς κατεδίωξαν ἕως εἰς τὴν Κατσάναν. Μετὰ δὲ ταῦτα ὁ Πατσίρης ἔμεινε μὲ τοὺς κατοίκους τοῦ Δάρα πολεμῶν. Εὑρέθη εἰς τὴν μάχην τοῦ Λεβιδίου καὶ ἐκλείσθη καὶ αὐτὸς εἰς τὰ ἐκεῖ σπίτια μαζὺ μὲ τοὺς Δαραίους. Ἔπειτα ἐσχημάτισε σῶμα ἰδικόν του καὶ ἔλαβε μέρος εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, παρακολουθῶν ἔκτοτε τὸν Θ. Κολοκοτρώνην καὶ εὑρεθεὶς μαζύ του εἰς πολλὰς μάχας. Εὑρέθη δὲ καὶ ὑπὸ τὸν Ἀποστόλην Κολοκοτρώνην καὶ ἀλλοῦ, γενόμενος οὕτω γνωστὸς διὰ τὴν παληκαριάν του.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΔΙΑΣ Ὁ καπετάνιος οὗτος ἦτον υἱὸς τοῦ Καβαδία ἀποστόλου τῶν Φιλικῶν, καταγομένου ἀπὸ τὰς οἰκογενείας τὰς κλέφτικας. Δὲν ἦτο δὲ ὁ πατήρ του Πελοποννήσιος, ὁ ὁποῖος, ὡς καὶ ἄλλοι πολλοὶ, ἦτον ἀξιωματικὸς εἰς τὰ Ἀγγλικὰ τάγματα. Ἐγὼ καὶ τοὺς δύω, τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱὸν, ἐγνώρισα εἰς τὴν Ὀδυσσὸν εἰς τοῦ Ἰωάννου Ἀμβροσίου, ὡς καὶ τὸν Ἰωάννην Γκούστην καὶ τὸν υἱόν του Μιχαλάκην, τὸν μεγαλείτερον. Μὲ τὸν Γκούστην πάλιν ἀνταμώσαμεν εἰς Ὕδραν κατὰ τὰ τέλη τοῦ Ὀκτωβρίου 1820, ὅπου ἐπίτηδες εἶχε σταλῆ ὑπὸ τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντου διὰ νὰ κοινοποιήσῃ τὰς διαταγάς του εἰς πάντας τοὺς ἀδελφοὺς τῶν νήσων, τῆς Πελοποννήσου καὶ ἰδίως τῆς Μάνης καὶ τῆς Ζακύνθου ἀκόμη. Ὅσον χρόνον ἐμείναμεν εἰς τὴν Ὕδραν ἤρχοντο οἱ ἐπίσημοι ἄνδρες τοῦ τόπου καὶ ὡμίλουν περὶ τῆς Ἑταιρίας μετὰ τοῦ Γκούστη ὡς ἀντιπροσώπου τοῦ Ὑψηλάντου, ἔχοντος μάλιστα καὶ ἔγγραφον τούτου, τὸ ὁποῖον κατωτέρω καταχωρίζομεν, καὶ ἐκ τοῦ ὁποίου φαίνεται ἡ ἀποστολή του. Ὁ δὲ Ν. Καβαδίας μετὰ τὴν ἐπιστροφήν του ἀπὸ τὴν Ὀδησσὸν εἰς τὴν Ζάκυνθον παρηκολούθει τὸν Κολοκοτρώνην, τοῦ ὁποίου ἦτο σύντροφος ὅταν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον ἦλθεν εἰς τὴν Μάνην. Ὑπηρέτησε δὲ τὴν πατρίδα μετὰ τοῦ Κολοκοτρώνη, εὑρεθεὶς εἰς ὅλας τὰς μάχας καὶ εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, γενόμενος οὕτω γνωστὸς πρὸς ὅλους τοὺς Πελοποννησίους.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΜΑΚΗΣ Οὗτος ἦτο Ζακύνθιος, ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα κατ᾿ ἀρχὰς, καὶ μάλιστα ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντου, καταταχθεὶς ἔπειτα εἰς τὰ τακτικὰ Ἑλληνικὰ τάγματα. Τὸν ἠγάπων δὲ καὶ τὸν ὑπολήπτοντο ὅλοι, γνωσταὶ δὲ εἶναι αἱ ἐκδουλεύσεις του. Τῶν δευτέρων καπεταναίων Ζακυνθίων τὰ ὀνόματα εἶναι τὰ ἑξῆς. Κωνσταντῖνος Ροΐτης, Σπυρίδων Φερεντῖνος, Διονύσιος Ἀντίοχος, Διονύσιος Παπαδάτος καὶ Γεώργιος Κατσιλίβας ἢ Σεμπρικός.

ΚΑΜΠΑΣΑΙΟΙ Καὶ οὗτοι οἱ τολμηροὶ καπεταναῖοι ἦσαν Ζακύνθιοι, καὶ ὠνομάζοντο Δημήτριος καὶ Παναγιώτης. Ἐπειδὴ δὲ εἶχον κάμει εἰς τὴν πατρίδα των ἀσυγχώρητον τόλμημα, κτυπήσαντες τὴν Ἀγγλικὴν φρουρὰν καὶ φυγόντες δὲν ἐδύναντο νὰ ὑπάγουν ὀπίσω πλέον. Ἐν καιρῷ δὲ τῆς ἐπαναστάσεως εὑρέθησαν εἰς τὴν Γαστούνην, καὶ ἐκεῖ ἐσύναξαν πολλοὺς Ζακυνθίους καὶ ἄλλους Ἑπτανησίους, ὡς καὶ ἐντοπίους καὶ διεκρίθησαν εἰς μίαν μάχην κατὰ τῶν Λαλαίων Τούρκων γενομένην εἰς Λαντσόϊ. Εἰς τὴν μάχην δὲ ταύτην ἡ ὁποία ἦτον ἔνδοξος, διότι ἦτον ἡ πρώτη, εὑρέθησαν καὶ πολλοὶ ἐντόπιοι Γαστουναῖοι, καὶ ὁ καπετὰν Κωνσταντῆς Κουμανιώτης, ἢ Ζώρας, καὶ ὁ Γεώργιος τοῦ Γιαννιᾶ. Οἱ ἀδελφοὶ Καμπασαῖοι εὑρέθησαν καὶ εἰς τὴν μάχην τοῦ Λάλα, καὶ εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, καὶ ἰδίως εἰς τὴν μάχην τῆς 9 Μαρτίου, εἰς τὴν ὁποίαν καὶ ἀνδραγάθησαν ἀρχηγοῦντος τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη. Αὐτοὶ ἐχάθησαν, ὡς λέγεται, ἀπὸ τὸν Γεώργιον Σισίνην. Τί κακὸν ἔκαμον εἰς τὴν Γαστούνην καὶ ἐσκοτώθησαν ἀτρόμητα παληκάρια; Ὁ τόπος ἔκλαψεν αὐτοὺς διὰ τὴν παληκαριά των. Σὰν τοὺς Καμπασαίους, λέγουν, καὶ δὲ τοὺς λησμονοῦν. Ὅλοι οὗτοι οἱ ἀνωτέρω μνημονευθέντες Ζακύνθιοι παρηκολούθουν πάντοτε τὸν Θ. Κολοκοτρώνην, καὶ τοὺς συγγενεῖς του. Εὑρέθησαν δὲ εἰς ὅλας τὰς μάχας τὰς ἐντὸς τῆς Πελοποννήσου γενομένας, περὶ τῶν ὁποίων γίνεται λόγος εἰς τὰ ἀπομνημονεύματά μου. Ὅλοι αὐτοὶ ἐχάθησαν εἰς τοὺς πολέμους, καὶ πολλὰ ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν ἔζησαν νὰ ἴδουν τὴν ἐλευθερίαν, καὶ νὰ ὑποφέρουν τὴν πικρίαν της μὲ τὴν πείναν καὶ μὲ τοὺς ἀναστεναγμοὺς βλέποντες φανερὰ τὴν ἀδικίαν.


ΚΕΦΑΛΗΝΕΣ

Ὁ Ἰωάννης Φωκᾶς, Εὐαγγέλης Πανᾶς, Ἀνδρέας Μεταξᾶς, Κωνσταντῖνος Μεταξᾶς, Παναγῆς Στρούζας, Διον. Σεμπρικὸς καὶ ἄλλοι πολλοὶ ὑπηρέτησαν τὸν ἀγῶνα. Ἀλλὰ δὲν εἶναι αὐτοὶ καὶ μόνοι· ἀλλὰ ποῖος δύναται νὰ ἐνθυμηθῇ πόσοι πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως κατηχήθησαν ἀπὸ τὴν Ἑταιρίαν καὶ ἡτοιμάσθησαν, καὶ πόσοι ἐπῆραν μέρος εἰς τὴν ἐπανάστασιν· πόσοι δὲ ἄλλοι ἐμισθώθησαν εἰς τοὺς Τούρκους, διὰ νὰ ὑπηρετήσουν εἰς τὸν στόλον τοῦ Σουλτάνου ὡς ναῦται, καὶ νὰ εὑρεθοῦν καθ᾿ ἣν ὥραν οἱ Ἕλληνες ἔμελλον νὰ ἐπαναστατήσουν ἐντὸς τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ νὰ βάλουν φωτιὰ εἰς τὸν στόλον. Γενομένης δὲ τῆς ἐπαναστάσεως, ὅπου καὶ ἂν ἦσαν, ἔτρεξαν μὲ τὰ πλοῖά των εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ εἰς τὴν Σμύρνην διὰ νὰ σώσουν τοὺς ἀδελφούς μας χριστιανοὺς, ἀπὸ τὸ σπαθὶ τοῦ Σουλτάνου, τοὺς ὁποίους παρέλαβον μὲ τὰς οἰκογενείας των καὶ τοὺς μετεκόμιζον εἰς τὴν Ρωσσίαν καὶ ἀλλαχοῦ. Τοῦτο δὲ ἔκαμον μὲ κίνδυνον τῆς ζωῆς των ἀπὸ τοὺς Τούρκους καὶ ἀπὸ τὴν θάλασσαν. Κατὰ δὲ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπανστάσεως ἀπεφάσισαν καὶ ἔφυγον ἀπὸ τὴν πατρίδα των, καὶ ἐβγῆκαν εἰς τὴν Γαστούνην, ὡπλισμένοι καὶ ἐφωδιασμένοι μὲ τὰ κανόνιά των καὶ μὲ ὅλα ὅσα χρησιμεύουν εἰς τὸν πόλεμον, ἔχοντες μαζύ των καὶ τοὺς συμπατριώτας των περὶ τοὺς 300, καὶ οὕτω ὅλοι ὁμοῦ ὑπῆγον καὶ ἐπολιώρκησαν τοὺς Λαλαίους Τούρκους. Ἐκεῖ δὲ εἰς τοῦ Λάλα ἔδωκαν ζωὴν εἰς τὴν ἐπανάστασιν διότι ἐπολέμησαν ἀνδρείως ἔχοντες συντρόφους καὶ πολλοὺς Πελοποννησίους. Ὁ δὲ τόπος τοὺς ἐδέχθη ὡς ἀδελφοὺς καὶ ὅ,τι εἶχον τὸ ἐπρόσφερον ἤτοι τροφὰς καὶ τὰ τοιαῦτα. Ὁ πόλεμός των ἐτρόμαξε τοὺς Λαλαίους, οἵτινες ἠναγκάσθησαν νὰ προσκαλέσουν εἰς βοήθειαν τὸν Ἰσοὺφ πασᾶν Σέραλην διαμένοντα εἰς τὰς Πάτρας, ὅστις ἦλθεν ἔχων δύναμιν ἰσχυρὰν ὑπὲρ τοὺς 1500, ἐξ ὧν οἱ 700 ἦσαν ἱππεῖς. Ἀλλὰ καὶ πρὸς τούτους καὶ τοὺς Λαλαίους ἐπολέμησαν εἰς τὴν περίφημον μάχην τὴν λεγομένην τοῦ Ποσιοῦ. Μετὰ δὲ τὴν μάχην ταύτην οἱ Λαλαῖοι ἔφυγον εἰς τὰς Πάτρας. Ἡ μάχη αὕτη εἶνε μία ἐκ τῶν κατ᾿ ἀρχὰς γενομένων, καὶ εἶναι ἐπίσημος διότι καὶ αὕτη ἔδωκεν ψυχὴν εἰς τὴν ἐπανάστασιν, καὶ κατ᾿ αὐτὴν οἱ ἀδελφοὶ Κεφαλῆνες ἔδειξαν ὅλην τὴν ἀνδρείαν των καὶ τὸν ἐνθουσιασμόν των. Οἱ ἑπτανήσιοι τότε ἐμποδίζοντο ἀπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ τόπου των μὲ τὴν ποινὴν τοῦ θανάτου, καὶ δήμευσιν τῶν ὑπαρχόντων, νὰ μὴ περῶσιν εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ διὰ τοῦτο ἡ διάβασίς των ἦτο δύσκολος καὶ ἐπικίνδυνος, καὶ ὅμως τὸ αἴσθημα τῆς πατρίδος ὑπερίσχυσε καὶ δὲν ἐδύναντο νὰ ὑποφέρουν, διὰ τοῦτο ἄφησαν τὰς γυναῖκας, τὰ παιδία των, καὶ ὅλα των τὰ πράγματα εἰς τὰς χεῖρας τῶν Ἄγγλων ἐξουσιαστῶν, καὶ ἦλθον νὰ συνδράμουν εἰς τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς γενικῆς πατρίδος, εἰ δὲ μὴ νὰ συνταφῶσι μὲ τοὺς ἀδελφούς των Ἕλληνας, αἱ δὲ στρατιωτικαὶ ἐκδουλεύσεις των ἐντὸς τῆς Πελοποννήσου καὶ μάλιστα εἰς τὰς Πάτρας, καὶ ὅπου ἀλλοῦ εὑρέθησαν εἶναι γνωσταὶ. Μάλιστα καὶ εἰς τὸ Μεσολόγγιον διεκρίθησαν ὡς παληκάρια πολεμοῦντες τὸν ἐχθρόν. Ο ΚΟΛΟΝΕΛΟΣ ΜΠΟΥΡΜΠΑΧΗΣ Οὗτος καταγόμενος ἐκ Κεφαληνίας ἀπέκτησεν τὸν ἔντιμον βαθμὸν τοῦ συνταγματάρχου εἰς τοὺς πολέμους τοῦ μεγάλου Ναπολέοντος, ὅστις τὸν ἠγάπα ὡς παληκάρι. Ἐπανελθὼν δὲ ἀπὸ τοὺς Παρισίους εἰς τὴν Ἑλλάδα διὰ νὰ μάθῃ καὶ μιμηθῇ τὸν τρόπον τοῦ πολεμεῖν τῶν Ἑλλήνων, καὶ νὰ φανῇ χρήσιμος εἰς τὴν πατρίδα του, ἐσύναξε στρατιώτας καὶ ἐσχημάτισε σῶμα δι᾿ ἰδίων ἐξόδων, τὸν ἠκολούθησαν δὲ πολλοὶ συμπατριῶταί του ἐκ Κεφαληνίας, καὶ ἄλλοι, καὶ ὁ καπετὰν Νικολὸς Καβαδίας. Ἡ δὲ ἐκστρατεία τοῦ Μπούρμπαχη ἐγένετο πρὸς βοήθειαν τῶν Ἀθηνῶν, ὅπου ἐπολέμησε τοὺς Τούρκους, καὶ εἴς τινα μάχην γενομένην κατὰ τὸ Μαινίδι τῆς Ἀττικῆς ἔπεσε μαχόμενος μ᾿ ὅλον τὸ σῶμά του τὸ ὁποῖον ἔγεινε θῦμα ὑπὲρ τῆς πατρίδος. Εἰς δὲ τὴν μάχην ταύτην ἔγεινε πολὺς σκοτωμὸς εἰς τοὺς Τούρκους, ὡς ἔλεγον τότε, διότι ἐλιανίσθησαν μὲ τὰ σπαθιὰ Ἕλληνες καὶ Τοῦρκοι, καὶ ὁ Μπούρμπαχης μάλιστα ἐθαυμάσθη διὰ τὴν ἀνδρείαν του.

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΛΑΒΙΛΑΣ Οὗτος ὁ Γάλλος φιλέλλην ἦτο λοχαγὸς τοῦ Μεγάλου Ναπολέοντος. Ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν Ἑλλάδα κατὰ τὴν ἐπανάστασιν ἠκολούθει πάντοτε τὸν Γέρω Κολοκοτρώνην τιμώμενος καὶ ἀγαπώμενος παρ᾿ αὐτοῦ διὰ τὴν γενναιότητα καὶ τὸν φιλελληνισμόν του, διότι ἠγάπα τοὺς Ἕλληνας καὶ ἐπολέμησε μὲ μέγαν ἐνθουσιασμὸν ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας των. Μετὰ τὴν λύσιν τῆς πολιορκίας τῶν Πατρῶν ἠκολούθησε κατόπιν τοῦ στρατηγοῦ, καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἐπρόφθασε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸν Ἅγιον Γεώργιον μὲ τοὺς ἄλλους καπεταναίους, ἀλλ᾿ ἔμεινεν εἰς τὸ Κεφαλάρι τοῦ Ἄργους μὲ τὸν Πάνον Κολοκοτρώνην. Μίαν δὲ τῶν ἡμερῶν, χωρὶς νὰ γνωρίζῃ κανεὶς, ὑπῆγεν καὶ ἐκρύφθη μέσα εἰς τὰ ἀμπέλια τοῦ Ἄργους. Ἐπειδὴ δὲ οἱ Τοῦρκοι ἤρχοντο καὶ ἔτρωγον σταφύλια, ὁ Λαβιλᾶς ὥρμησε καὶ ἔπιασεν ἕνα ἐξ αὐτῶν, ὁ ὁποῖος ἦτον Βαρβαρέσος, τὸν ἐφόνευσε, τοῦ ἀφῄρεσε τὰ ἐνδύματά του καὶ ὅλα του τὰ χρήματα, ἔπειτα ἐπέταξε τὰ ἰδικά του ἐνδύματα, τὰ λυωμένα, καὶ ἐφόρεσεν ἐκεῖνα τοῦ Τούρκου. Ὅταν δὲ ὁ Κολοκοτρώνης ἦλθεν εἰς τὸ Κεφαλάρι τοῦ Ἄργους, τὴν προλαβοῦσαν ἡμέραν εἶχον σκοτωθῆ Ἕλληνές τινες εἰς μίαν μάχην, τὴν ὁποίαν ἔκαμεν μὲ τοὺς Τούρκους ὁ Ἀ. Μαυρομιχάλης καὶ λοιποὶ καπεταναῖοι, οἱ ὁποῖοι ἄφησαν τοὺς νεκροὺς ἀτάφους. Ἐγὼ δὲ τότε διετάχθην νὰ ὑπάγω νὰ μετρήσω τοὺς φονευθέντας, καὶ μεταξὺ τῶν νεκρῶν εὗρον τινὰς μὲ φράγκικα ἐνδύματα καὶ χωρὶς κεφαλῶν, καὶ ὑπέθεσα, ὅτι ἕνας ἐξ αὐτῶν τῶν νεκρῶν ἦτον τοῦ Λαβιλᾶ, καὶ ἀνήγγειλα τοῦτο εἰς τὸν ἀρχηγὸν, ὅστις ἀμέσως διέταξε νὰ τὸν πάρωμεν καὶ νὰ τὸν ἐνταφιάσωμεν ἐνδόξως. Ὅτε ἔξαφνα βλέπομεν ἐρχόμενον μακρόθεν ἕνα ἀγνώριστον ἐπάνω μας· ὅλοι τὸν ὑπέθεσαν ὡς Τοῦρκον, καὶ ἔτρεξαν τίς πρῶτος νὰ τὸν συλλάβῃ, καὶ αφοῦ τὸν ἀπλησίασαν τοὺς ἠρώτησε διὰ τὸν Κολοκοτρώνην, καὶ ὅταν ἦλθεν ἐκεῖ μᾶς ἐπεριγελοῦσε, διότι δὲν ἐφοροῦμεν καὶ ἡμεῖς Τούρκικα χρυσᾶ ἐνδύματα καὶ δὲν εἴχομεν καὶ ῥουμπιέδαις.

ΒΕΛΙΣΑΡΙΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ Ἡ οἰκογένεια τῶν Καλογεραίων κατήγετο ἀπὸ τὴν Πάργαν. Ὁ δὲ καπετάνιος οὗτος ἦλθε κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως εἰς τὴν Πελοπόννησον καὶ πρὸς τὸν Θ. Κολοκοτρώνην, τὸν ὁποῖον ἐγνώριζεν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον, καὶ ἐτέθη ὑπὸ τὰς διαταγάς του ὑπηρετῶν τὴν πατρίδα. Συνοικειώθη δὲ μὲ τοὺς Καρυτινοὺς, καὶ ἦτον ἀχώριστος τῶν σωματοφυλάκων τοῦ Κολοκοτρώνη, ἔχων καὶ μικρὸν σῶμα στρατιωτῶν. Εἶχε καὶ ἄλλους ἀδελφοὺς, οἱ ὁποῖοι ὑπηρέτουν κατὰ τὸν ἀγῶνα, ὁ δὲ ἀδελφός του Γεώργιος ἦτο πολιτικός. Ὅτε δὲ ἦλθεν ὁ Ριχάρδος Τσοὺρτς καὶ ἐγένετο ἀρχιστράτηγος τῶν Ἑλλήνων, ἐκάλεσε τὸν Βελισάριον καὶ τὸν κατέταξεν εἰς τὰς τότε χιλιαρχίας, διότι τὸν ἐγνώριζεν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον ὑπηρετοῦντα εἰς τὰ ἐκεῖ Ἀγγλικὰ τάγματα, καὶ μαθόντα τὴν ὁπλασκίαν καλῶς. Ὑπῆρξε δὲ πολὺ χρήσιμος εἰς τὸν στρατὸν διὰ τὴν φρόνησίν του καὶ τὴν παληκαριάν του ὁ Βελισάριος Καλόγερος.


ΑΪΒΑΛΗ

Μετὰ τὸν χαλασμὸν τοῦ Ἀϊβαλῆ ἦλθον εἰς τὴν Πελοπόννησον πολλαὶ ἄλλαι οἰκογένειαι, ὡς καὶ ἐκείνη τῶν Σαλτέλιδων. Οὗτοι δὲ ὑπηρέτησαν πολιτικῶς εἰς τὰ διάφορα γραφεῖα. Ὅ,τι δὲ πρᾶγμα πολύτιμον ἔσωσαν καὶ ἔφερον μαζύ των ἀπὸ τὴν πατρίδα των, ὅτε ἦλθεν ὁ Δράμαλης εἰς τὸ Ἄργος, τὸ ἐπῆραν οἱ Μανιᾶται.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΠΗΛΙΩΤΑΙΟΙ Οὗτοι ἦλθον ἀπὸ τὴν Σμύρνην, ὡς καὶ ὁ Μημῖκος Πολυχρονόπουλος. Κατήγοντο δὲ ὅλοι ἀπὸ τὴν Πελοπόννησον, οἱ μὲν Σπηλιωτόπουλοι ἐκ τοῦ Βαλτεσινίκου τῆς Καρύταινας, ὁ δὲ Πολυχρονόπουλος ἀπὸ τὴν Λιοδώραν τῆς αὐτῆς ἐπαρχίας. Ὑπηρέτησαν δὲ στρατιωτικοὶ, καὶ ὑπέφερον εἰς ὅλους τοὺς κινδύνους, ὡς καὶ οἱ λοιποὶ Πελοποννήσιοι.

ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΝΑΣΤΟΣ Μετὰ τὴν μεγάλην μάχην τοῦ Δερβενακίου ἦλθεν ὁ στρατηγὸς Γενναῖος Κολοκοτρώνης ἀπὸ τὴν Ρούμελην, ἔχων καὶ τὸν γνωστὸν τότε καπετὰν Ἀνάστον, ὅστις κατήγετο ἀπὸ τὴν Σμύρνην καὶ ἀπὸ τοὺς Μωραϊτοσμυρναίους. Αὐτὸς ἐπολέμησεν εἰς τὸ Δερβενάκι μέχρι τῆς καταστροφῆς τοῦ Δράμαλη, καὶ διεκρίθη. Εὑρέθη δὲ καὶ εἰς ἄλλας μάχας. Ἀδικηθεὶς δὲ διὰ τὰς πρὸς τὴν πατρίδα ἐκδουλεύσεις του, καὶ μείνας ἄπορος, ἔκλεξε τόπον ν᾿ ἀποθάνῃ, βασανιζόμενος ἐκεῖ ὅπου πολεμῶν ἠρίστευσεν. Ἔκαμε δὲ ἕνα πτωχὸν ξενοδοχεῖον, καὶ ἐξ αὐτοῦ ἐπορίζετο τὰ ἀναγκαῖα πρὸς τὸ ζῇν. Ὅσοι δὲ ἐπερνοῦσαν ἀπὸ τὸ Δερβενάκι καὶ ἀπὸ τὸ ξενοδοχεῖόν του, τὸν ἔβλεπον εἰς κατάστασιν ἐσχάτης πτωχείας, καὶ ἐνθυμούμενοι τὰ ἀνδραγαθήματά του τὰ στρατιωτικὰ, ἐσυλλογίζοντο πῶς καταντοῦν οἱ ἄνδρες τοῦ πολέμου εἰς τὸ τέλος τῆς ζωῆς των. Ἔμεινεν ὅμως τὸ ὄνομά του εἰς τὸ ξενοδοχεῖόν του, καὶ μέχρι σήμερον μνημονεύεται λεγόμενον «τὸ Χάνι τοῦ Ἀνάστου», τὸ ὁποῖον καὶ εἰς τὸ τοπογράφημά μου φαίνεται.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Καὶ οὗτος ἀπὸ τὴν Σμύρνην κατήγετο. Ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν Πελοπόννησον ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς κατὰ τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς. Εἶχε μεγάλον ἐνθουσιασμὸν διὰ νὰ πολεμῇ τοὺς Τούρκους. Ὁ Δ. Ὑψηλάντης τὸν ἔστελλεν εἰς τὰ διάφορα στρατιωτικὰ σώματα διὰ νὰ ἐξετάζῃ τοὺς παρόντας, καὶ νὰ ἀναφέρῃ τοῦτο πρὸς τὸν Ὑψηλάντην διὰ νὰ ᾖναι ἐν γνώσει τῆς στρατιωτικῆς δυνάμεως τῆς πολιορκίας· ἐκτὸς δὲ τούτου ἔστειλλε τὸν Βασιλειάδην ὁ Πρίγκηψ καὶ εἰς ἄλλας πολιτικὰς ὑπηρεσίας. Μετὰ δὲ τὴν ἅλωσιν τῆς Τριπολιτσᾶς παρηκολούθει πάντοτε τὸν Πρίγκηπα. Ἡ οἰκογένεια αὕτη τῶν Βασιλειαδῶν ἐθυσιάσθη χάριν τῆς ἐπαναστάσεως, βοηθοῦσα καὶ ἐξοδεύουσα. Ὁ Ἐμμ. Βασιλειάδης μετὰ τὴν ἐπανάστασιν ὑπηρέτησε καὶ ὡς Ταμίας πολλοὺς χρόνους μέχρι τοῦ 1855.


ΚΥΠΡΟΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Ἀπὸ τὴν νῆσον Κύπρον ἦλθον κατὰ τὴν ἐπανάστασιν εἰς τὴν Πελοπόννησον πολλαὶ οἰκογένειαι, μεταξὺ δὲ αὐτῶν καὶ ἡ τοῦ Δαυῒδ Οἰκονομίδου, πολυμελὴς οἰκογένεια. Οὗτος δὲ ὑπῆρχεν ἐκ τῶν πρωτίστων καὶ πλουσιωτέρων τῆς νήσου, ἔχων καὶ μεγάλην ὑπόληψιν. Ἦτο δὲ γραμματισμένος, ἔμπειρος καὶ τίμιος, καὶ διὰ ταῦτα ἐπὶ ἔτη σαράντα διηύθυνε τὰ πράγματα τῆς πατρίδος του ὡς μέλος τῆς κεντρικῆς ἀρχῆς τῶν Χριστιανῶν κατοίκων τῆς νήσου παρὰ τῷ Μουσελήμῃ, ἡ δὲ ἀρχὴ αὕτη ἀπετελεῖτο ἀπὸ τὸν ἀρχιεπίσκοπον Κύπρου, τὸν μέγα διερμηνέα καὶ τὸν γενικὸν τῆς Κύπρου Ταμίαν. Ὁ Δ. Οἰκονομίδης ἀγαπᾶτο, ἐτιμᾶτο καὶ ἐσέβετο ἀπὸ ὅλους ἐν γένει διὰ τὸν εὐθὺν χαρακτῆρά του, καὶ διὰ τὴν ὑπεράσπισιν τὴν ὁποίαν ἔδιδεν εἰς τοὺς Χριστιανοὺς πλησίον τῆς Ὀθωμανικῆς Κυβερνήσεως εἰς ὅλους τοὺς καιρούς. Κατὰ δὲ τὴν φοβερὰν σφαγὴν, τὴν ὁποίαν κατὰ τὸ 1821 ἡ Τουρκικὴ Ἐξουσία ἔκαμεν ὅλων τῶν ἀρχιερέων, τῶν ἡγουμένων τῶν μοναστηρίων, τῶν προκρίτων καὶ εὐκαταστάτων ἀνθρώπων, καὶ ἐπισήμων κληρικῶν, ὁ Δ. Οἰκονομίδης διασωθεὶς, ὡς ἐκ θαύματος κατέφυγεν εἰς τὴν Γαλλίαν καὶ ἐκεῖθεν εἰς τὴν Τεργέστην, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖθεν ἀπεπέμφθη ἀπὸ τὴν Αὐστριακὴν Κυβέρνησιν, ὡς καταδιωκόμενος καὶ ζητούμενος παρὰ τῆς Ὀθωμανικῆς Κυβερνήσεως. Οἱ λοιποὶ ὅμως συγγενεῖς του καὶ οἱ ἀδελφοί του ἐσφάγησαν, καὶ ἡ μεγάλη κτηματικὴ καὶ κινητὴ αὐτοῦ περιουσία, ὡς καὶ ἡ τῆς συζύγου του ἐδημεύθη καὶ ἐπωλήθη πρὸς ὠφέλειαν τῆς Τουρκικῆς Κυβερνήσεως. Ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν Ἑλλάδα μετὰ τῆς οἰκογενείας του τῆς πολυμελοῦς ἐπεκατεστάθη ἀπὸ τοῦ 1828 εἰς τὸ Ναύπλιον ὅπου καὶ ἀπέθανεν πλήρης ἡμερῶν κατὰ τὸ ἔτος 1839, ὑπηρετήσας καὶ ὡς ἐπαρχιακὸς δημογέρων καὶ ὡς Εἰρηνοδίκης Ναυπλίας ἐπὶ πολὺν χρόνον τιμώμενος καὶ σεβόμενος ἀπὸ ὅλην τὴν πόλιν, καὶ ἀπὸ ὅσους ἐκ τοῦ πλησίον τὸν ἐγνώρισαν, διὰ τὴν ἀγαθήν του ψυχὴν καὶ τὸν ἀνεπίληπτον χαρακτῆρα αὐτοῦ καὶ τῆς οἰκογενείας του. Οἱ δὲ ζῶντες υἱοί του Γεώργιος καὶ Δημήτριος ἦλθον εἰς τὴν Πελοπόννησον κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐπαναστάσεως, νέοι τὴν ἡλικίαν, ἔλαβον μέρος εἰς τὸν ἀγῶνα καὶ ὑπηρέτησαν τὴν πατρίδα πολιτικῶς. Ὅλη δὲ ἡ οἰκογένεια τοῦ Οἰκονομίδου συνοικειώθη πολὺ μὲ τοὺς Πελοποννησίους. ΧΙΟΣ Πολλαὶ οἰκογένειαι Χίων ἦλθον κατὰ τὴν ἐπανάστασιν εἰς τὴν Πελοπόννησον, ἀλλ᾿ ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν ἔλαβον μέρος εἰς τὰ Ἑλληνικὰ πράγματα, διότι οἱ Χῖοι δὲν ἀφίνουν τὸ ἐμπόριόν των, καὶ διὰ τοῦτο ὀλίγον φροντίζουν περὶ πατρίδος. Ἀπέναντι δὲ τοῦ κέρδους τὸ αἴσθημα τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος, καὶ αἱ ἄλλαι φιλοτιμίαι καὶ δόξαι, ἐπειδὴ δὲν φέρουσι χρήματα, διὰ τοὺς Χίους εἶναι παραμύθια. Οἱ δὲ λαβόντες ἐξ αὐτῶν μέρος καὶ ὑπηρετήσαντες τὸν ἀγῶνα πολιτικῶς εἶναι οἱ Γλαράκιδες, ὁ Ἀ. Μάμουκας καὶ ὁ Πρασακάκης, ὁ δὲ Φωτάκης ἐλθὼν μὲ τὸν Δ. Ὑψηλάντην ἔμεινε στρατιωτικὸς, ὑπηρετήσας ὡς τοιοῦτος εἰς τὸ τακτικὸν μέχρι τέλους· ὁ δὲ Δημήτριος, ὁ σημαιοφόρος (Μπαϊρακτάρης), τοῦ Δημητρίου Φλέσα, ἀνεψιοῦ τοῦ ἀρχιμανδρίτου Δικαίου Φλέσα, ὑπηρέτησε στρατιωτικὸς, καὶ ὑπῆρξεν ἀτρόμητον παληκάρι, ἰδίως κατὰ τὴν μάχην τοῦ Μανιάκι, ὅτε κατώρθωσε καὶ ἔσωσε τὴν σημαίαν διασχίσας μετὰ τῶν λοιπῶν τοὺς Ἄραβας, καὶ διασωθεὶς μετὰ ἄλλων τριάκοντα περίπου.


ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ

Ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν ἦλθον κατ᾿ εὐθείαν εἰς τὴν Πελοπόννησον πολλαὶ οἰκογένειαι. Ὅλοι δὲ οἱἄνδρες αὐτῶν ἀνακατώνοντο εἰς τὰ Ἑλληνικὰ πράγματα, ἄλλοι μὲν ὡς πολιτικοὶ καὶ ἄλλοι ὡς στρατιωτικοί. Ἡ δὲ Πελοπόννησος ἔδειξεν εἰς αὐτοὺς πολλὴν ἀδελφικὴν ὑποδοχὴν, τοὺς συνέδραμεν καὶ ἄνοιξεν τὰς ἀγκάλας της καὶ τοὺς ἐζέστανε, καὶ ὄχι μόνον τούτους, ἀλλὰ καὶ ὅλους τοὺς ἄλλους νεοφερμένους καὶ καταδιωκομένουςἕνεκα τῆς ἐπαναστάσεως. Ἐκ τούτων ἡ πολυμελὴς οἰκογένεια τῶν Σούτσων ὑπηρέτησαν πολιτικῶς καὶ στρατιωτικῶς, ὡς καὶ ὁ Σιλήβεργος, οἱ Λεβῖδαι, ὁ Λαμπίκης Καρατσᾶς, ὁ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ὁ Μπεζαϊδὲ Κωστάκης, ὁ Καρατσᾶς, ὁ Ἰάκωβος Ρίζος, καὶ ὅλη ἡ οἰκογένεια τῶν Ρίζων καὶ Ραγκαβήδων, καὶ ἄλλοι πολλοί. Ὁ δὲ Θεόδωρος Νέγρης αὐτὸς ἐθυσίασε τὴν θέσιν τοῦ πρέσβεως τοῦ Σουλτάνου εἰς Παρισίους, καὶ ἐπροτίμησε τὴν πατρίδα του ἀπὸ τὴν θέσιν ταύτην τὴν πρόσκαιρον, ἀλλ᾿ ἔσωσε καὶ τὴν κεφαλήν του, τὴν ὁποίαν εἶχε μαζύ του ὅταν ἀπέθανεν, ὡς καὶ ἄλλοι Χριστιανοὶ, ἐκτὸς ἐκείνων οἵτινες ἐδούλευον ἀκόμη τὸν Σουλτάνον, καὶ ὑπῆγον εἰς τὸν ἄλλον κόσμον χωρὶς κεφάλι.Οἱ δὲ Σοῦτσοι ἐκτὸς τοῦ ὅτι ὑπηρέτησαν ὡς πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ, καὶ ὑπηρετοῦν τινες ἐξ αὐτῶν μέχρι σήμερον, ἔφερον προσέτι ὅταν ἦλθον ὅπλα καὶ ἄλλα πράγματα ἀναγκαῖα εἰς τὸν πόλεμον ὅσα ἐδυνήθη ἕκαστος. Ὁ Σοῦτσος αὐτὸς παρῄτησε τὴν ἡγεμονίαν του χάριν τῆς πατρίδος. Ἐκτὸς δὲ τούτων ἦλθον καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἀλλὰ τίς δύναται ὅλους νὰ τοὺς ἐνθυμηθῆ; ὅλοι δὲ αὐτοὶ ὑπηρέτησαν πολιτικῶς
καὶ στρατιωτικῶς τὴν πατρίδα καὶ ἔδειξαν πολὺν ζῆλον ὑπὲρ αὐτῆς.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΚΑΛΙΔΗΣ
Οὗτος κατήγετο ἐκ Κωνσταντινουπόλεως. Πρὸ
τῆς ἐπαναστάσεως εὑρέθη εἰς τὴν Τριπολιτσᾶν εἰς τὸ
γραφεῖον τοῦ διερμηνέως τῆς Πελοποννήσου ὡς
ὑπάλληλος αὐτοῦ. Ὁ δὲ διερμηνεὺς εἶχεν ἐπίσημον θέσιν
κοντὰ εἰς τὸν Πασᾶν τῆς Πελοποννήσου, διότι ὅλαι αἱ
ὑποθέσεις εἰσήγοντο δι᾿ αὐτοῦ εἰς τὸν Πασᾶν. Ἐπειδὴ
δὲ ὁ Σκαλίδης ἦτο μεμυημένος τὰ μυστήρια τῆς
Ἑταιρίας πολὺ ἐχρησίμευσε, διότι ὡς ἐκ τῆς θέσεώς του
ἐμάνθανεν ὅλα ὅσα ἡ Τουρκικὴ ἐξουσία δι᾿ ἐγγράφων
ἐπληροφορεῖτο καὶ ἐμελέτα νὰ πράξῃ, ἐπειδὴ ὅλαι αἱ
εἰδήσεις καὶ τὰ ἔγγραφα κατεστάλαζαν εἰς τὸ γραφεῖον
τοῦ διερμηνέως. Τότε δὲ οἱ Τοῦρκοι εἶχον πιάσει
ἔγγραφα τῆς Ἑταιρίας, ὁ δὲ τοποτηρητὴς τοῦ Πασᾶ
ἔδωκεν αὐτὰ εἰς τὸν διερμηνέα διὰ νὰ τὰ μεταφράσῃ, καὶ
ἐπειδὴ οὗτος δὲν ἐδύνατο νὰ ἐννοήσῃ τίποτε, διότι ἦσαν
συμβολικὰ τὰ γράμματα, ὁ Σκαλίδης γνωρίζων ὡς
εἴπομεν, τὰ τῆς Ἑταιρίας ἐζήτησεν αὐτὸς τὰ ἔγγραφα
διὰ νὰ τὰ μεταφράσῃ, τὰ ὁποῖα καὶ ἔλαβε, διότι ἔχαιρε
τὴν ἐμπιστοσύνην τοῦ διερμηνέως, ἀλλ᾿ ἐκάλυψε τὸ
περιεχόμενον τῶν γραμμάτων ἐπιτηδείως, καὶ οὕτω μὲ
ἄλλην ἔννοιαν τὰ ἀνέγνωσεν εἰς τὸν Τοποτηρητήν. Ὁ
Σκαλίδης καὶ μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Τριπολιτσᾶς ἐφάνη
πολὺ χρήσιμος διὰ τῶν γνώσεών του καὶ τοῦ καλάμου
του εἰς τὴν πατρίδα. Διωρίσθη ὑπογραμματεὺς τῆς
Πελοποννησιακῆς Γερουσίας, καὶ μετὰ ταῦτα εἰς πολλὰς
ἄλλας πολιτικὰς ὑπηρεσίας.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΙΛΗΜΩΝ
Κατήγετο ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν. Ἐλθὼν
δὲ εἰς τὴν Πελοπόννησον μετὰ τὴν ἔναρξιν τῆς
ἐπαναστάσεως ὑπηρέτει πάντοτε μὲ τοὺς ἀρχηγοὺς τοὺς πλέον
ἐπισημοτέρους γενόμενος ὀφέλιμος διὰ τῶν γνώσεών του
καὶ τῆς γραφικῆς του ἱκανότητος. Ὑπῆγε δὲ καὶ εἰς τοὺς
πολέμους. Ἐγὼ τὸν ἐγνώρισα καλὰ κατὰ τὴν ἐποχὴν
τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη, ὅτε ὁ Κολοκοτρώνης
ἀνταμώθη μὲ τοὺς φεύγοντας Ἕλληνας ἀπὸ τὴν
ἐμπροσθοφυλακὴν τοῦ Δράμαλη. Ἀνταμώθημεν δὲ εἰς τὴν
θέσιν Νταούλι τοῦ Ἀχλαδοκάμπου. Τότε μάλιστα ὁ
Φιλήμων μᾶς ἐβεβαίωσεν, ὅτι μόνον 50 καβαλαραῖοι
εἶχον ἔλθει εἰς τὴν Ἀργολίδα, καὶ ὅτι τὸ φρούριον τοῦ
Ἄργους ἦτο κενὸν, καὶ ταῦτα ἐγνώριζε διότι ἦτον
ὁ ὑστερινὸς, ὅστις ἦλθεν ἐκεῖ ἀπὸ τοὺς Ἀφεντικοὺς
Μύλους. Ὁ δὲ Κολοκοτρώνης τότε ὡδηγήθη ἀπὸ τὰ
λεγόμενά του, καὶ ἀμέσως ἔστειλε τοὺς Μιστριώτας καὶ
κατέλαβον τὸ φρούριον. Τότε εἶχεν ἔλθει ἕνα γράμμα
εἰς τὸν Κολοκοτρώνην καὶ ἐπειδὴ ὁ γραμματικός του
δὲν ἦτο ἐκεῖ, τὸ ἐπῆρεν ὁ Φιλήμων νὰ τὸ ἀναγνώσῃ,
ἀλλ᾿ ἦτο βραγχνιασμένος ἀπὸ τὰς φωνὰς τὰς ὁποίας
ἔκαμεν εἰς τὸ Ἄργος διὰ νὰ ἐμποδίσῃ τοὺς Μανιάτας,
οἱ ὁποῖοι ἔγδυναν τοὺς Ἀϊβαλιώτας καὶ λοιποὺς
Χριστιανοὺς, καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἠμποροῦσε νὰ τὸ ἀναγνώσῃ
ἐλεύθερα, ἀλλ᾿ ἐπρόφερε γρ – γρ – γραχ - ἀπὸ τὴν βραγχνάδα,
καὶ δὲν ἐδυνάμεθα νὰ ἐννοήσωμεν τίποτε. Τότε
ἐπῆρε τὸ γράμμα ὁ Δ. Ὑψηλάντης νὰ τὸ ἀναγνώσῃ·
ἀλλὰ καὶ οὗτος ἐπειδὴ ἦτο ἐπίσης βραγχνιασμένος, καὶ
ὡμίλει μὲ τὴν μύτην, ἦτο δὲ καὶ φύσει ἀδύνατος,
ἐπρόφερε καὶ αὐτὸς βαυ-βα-βη-αβ. Ὁ δὲ Κολοκοτρώνης
τότε πλέον ἄρχισε νὰ γελᾷ, καὶ νὰ λέγῃ ὁ ἕνας γρὰχ,
γρὰ, ὁ ἄλλος βὰ βὰχ, μᾶς ἐθεραπεύσατε καὶ οἱ δύω.
Εἰς ταῦτα ἐγέλασαν καὶ οἱ λοιποὶ, ἀλλὰ τοῦ εἶπον· διὰ
γέλοια τώρα εἴμεθα; Τότε ὁ Κολοκοτρώνης εἶπε· «τὰ
ἐχάσετε μὲ τοὺς παλῃότουρκους, τοὺς Μουρτάταις.
Αὔριον νὰ τοὺς στενοχωρήσω πουθενὰ νὰ ἴδουν ποῦ θὰ
πᾶν τὰ μπουστουβάνια τους. Μοῦ ἦλθαν καὶ αὐτοὶ εἰς
τὸν Μωριὰν, καὶ ἀφοῦ δὲν ἔκαμαν προκοπὴν οἱ
ἐντόπιοι, οὔτε αὐτοὶ θὰ κάμουν».
Ὁ Φιλήμων ὑπηρέτησε πλησίον τοῦ Δ.
Ὑψηλάντου, τοῦ Π. Μαυρομιχάλη, καὶ κἄποτε μὲ τὸν
Κολοκοτρώνην, ὅστις μάλιστα τὸν ἠγάπα καὶ τὸν ἐξετίμα
διὰ τὴν ἱκανότητά του, καὶ ὡς ἐκ τούτου ἔγεινε
γνωστὸς εἰς τοὺς Πελοποννησίους, καὶ εἰς ὅλους τοὺς
Ἕλληνας.

ΓΕΝΝΑΔΙΟΣ
Ὁ γνωστὸς τοῖς πᾶσιν, ὁ ἀγαθὸς ἑλληνοδιδάσκαλος
κατ᾿ ἀρχὰς ἐδίδασκε καὶ ἐνήργει εἰς τὰς ἡγεμονίας ὑπὲρ
τῆς ἐπαναστάσεως, ὕστερα δὲ μετ᾿ αὐτὴν ἦλθεν εἰς τὴν
Πελοπόννησον, καὶ μένων εἰς τὸ Ναύπλιον ἐβοήθει τὴν
ἐπανάστασιν, καὶ ἐδίδασκε καὶ τοὺς νέους τὰ ἑλληνικὰ
γράμματα καθόσον αἱ περιστάσεις ἐσυγχώρουν τοῦτο.
Ἔπραξε δὲ καί τινα ἀξιομνημόνευτα πράγματα·
ἐξεφώνησε π.χ. τὸν περίφημον λόγον εἰς τὸν πλάτανον
τοῦ Ναυπλίου, ἐνθουσίασεν ὅλους τοὺς κατοίκους, καὶ
τοὺς ἄλλους, ὅσοι εὑρέθησαν ἐκεῖ. Ἐσύστησε τὴν
καβαλαρίαν, εἰπὼν εἰς τὸν λόγον του, ὅτι· «ἂν δὲν
μᾶς δώσουν τὰ ἄλογα ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι τὰ ἔχουν καὶ
κάθονται θὰ τοὺς τὰ πάρωμεν»· καὶ τὸ πλῆθος
ἐφώναξε, ναί!
Μετὰ τὴν ἀποκατάστασιν τῶν πραγμάτων ἦλθεν
εἰς τὰς Ἀθήνας, ὁ δὲ Κολοκοτρώνης ἰδὼν αὐτὸν
διδάσκοντα τοὺς μαθητὰς, ἐζήτησε καὶ αὐτὸς νὰ τοὺς
ὁμιλήσῃ ἔξω καὶ ἐπάνω εἰς τὴν Πνύκα, ὁ δὲ Γεννάδιος
εἶπεν εἰς τοὺς μαθητὰς νὰ ὑπάγουν διὰ ν᾿ ἀκούσουν τὸν
λόγον τοῦ σεβαστοῦ Γέροντος καὶ πολεμάρχου τῆς
Πελοποννήσου. Ἡ συρροὴ τῶν μαθητῶν παρακίνησε
καὶ ὅλους τοὺς ἄλλους κατοίκους τῶν Ἀθηνῶν καὶ
ὑπῆγον νὰ τὸν ἀκούσουν. Ὁ δὲ Κολοκοτρώνης ὡμίλησε
τότε τὸν ἀθῶον ἐκεῖνον καὶ εἰλικρινῆ λόγον, ὅστις
φαίνεται εἰς τὴν ἐφημερίδα τοῦ Αἰῶνος τοῦ ἔτους 1838.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΚΑΝΔΑΛΙΔΗΣ
Οὗτος ἦτον εἰς τὴν Βλαχίαν καὶ κατὰ τὴν ἐκεῖ
Ἑλληνικὴν ἐπανάστασιν κατετάχθη εἰς τὸν Ἱερὸν
λόχον καὶ ὑπηρέτησεν ἐφ᾿ ὅσον αὕτη διήρκεσε.
Διαλυθείσης δὲ τῆς ἐπαναστάσεως ἀνεχώρησεν ἐκεῖθεν καὶ
ἦλθεν εἰς τὴν Πελοπόννησον ὅπου ὑπηρέτησε πολιτικῶς
γράφων πάντοτε εἰς τὰ γραφεῖα. Κατόπιν δὲ ἔγεινε καὶ
γραμματεὺς τῆς Ἑλληνικῆς Βουλῆς, ἔχαιρε πολλὴν
ὑπόληψιν διὰ τὰς γνώσεις του, καὶ τὴν φιλοπατρίαν
του. Δὲν ἔμαθον τὴν πατρίδα του, διότι φαίνεται, ὅτι οἱ
μανθάνοντες πολλὰ γράμματα δὲν ὁμολογοῦν τὴν
πατρίδα των.

ΒΛΑΧΟΠΟΙΜΕΝΕΣ
Οἱ βλαχοποιμένες, οἱ λεγόμενοι καὶ σκηνῖται,
Ρουμελιῶται, οἱ ὁποῖοι ἐγεννήθησαν εἰς τὴν
Πελοπόννησον ἔζων κατὰ γενεὰς, καὶ εὑρέθησαν ἐκεῖ εἰς τὴν
ἐπανάστασιν.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΟΥΤΟΣ
Ὁ βλαχοποιμὴν οὗτος, ὁ ὁποῖος ἐσχάτως
ἐκατοίκησεν εἰς τὰ Βύλλια τῶν Δερβενοχωρίων, ὑπηρέτησε
στρατιωτικῶς ὑπὸ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην κατὰ τὴν
εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη, ἔχων περὶ τοὺς δέκα πέντε
στρατιώτας. Ὅσοι δὲ ἐξ αὐτῶν ἔφερον τὰ πρόβατά των
πλησίον τοῦ πολέμου καὶ εἰς τὰς πολιορκίας ἐχρησίμευσαν
καὶ αὐτοὶ ὡς καὶ οἱ Πελοποννήσιοι.

ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ
Οὗτος ἐξεκαλοκαίριαζεν εἰς τὸ βουνὸν τοῦ Σαϊτᾶ,
παρηκολούθει τὸν στρατηγὸν Θ. Κολοκοτρώνην ἔχων
στρατιώτας ὑπὲρ τοὺς εἴκοσι πέντε.
Οἱ κατοικοῦντες εἰς τὰ βουνὰ τοῦ Ἁγίου Πέτρου,
Λεονταρίου καὶ Καλαβρύτων, ὡς καὶ οἱ εὑρεθέντες εἰς
τὸ βουνὸν τῆς Κανδήλας κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ
Δράμαλη, ὅλοι συνέδραμον τὸν ἀγῶνα στρατιωτικῶς, καὶ
προσέτι συνεισέφερον καὶ τὰ πρόβατά των πρὸς τροφὴν
τῶν στρατιωτῶν καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ Πελοποννήσιοι.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ἡ γενεά του εἶχεν εἴκοσι στρατιώτας·
ἐξεχείμαζον εἰς Γαστούνην, ἐξεκαλοκαίριαζον εἰς τὸν
Ξερόκαμπον τῶν Καλαβρύτων.
Κώστας Λάβδας καὶ Γεώργ. Λάβδας. Καὶ αὐτοὶ
ὡσαύτως ὑπηρέτησαν.
Ἡ γενεὰ τῶν Κουτουλαίων, Μῆτρος, Δῆμος καὶ
Κωνσταντῆς. Αὐτοὶ εἶχον ὑπὲρ τοὺς δεκαπέντε
στρατιώτας.
Ὁ Κώστας Τσόλης, ἢ Ράπτης, Χρῆστος καὶ
Κώστας Καλπαίνης καὶ ὁ Δημήτριος Σαρανταυγᾶς. Ἡ
οἰκογένεια αὕτη εἶχεν ὑπὲρ τοὺς δέκα πέντε
στρατιώτας, καὶ ὑπήγοντο ὑπὸ τὴν καπετανίαν τοῦ
Μακρυγιάννη εἰς τοῦ Σαϊτᾶ.
Εἰς τῆς Κανδήλας τὸ βουνὸν ἦτον ἡ γενεὰ τῶν
Παπουτσίδων, τῆς ὁποίας ἀρχηγὸς ἦτον ὁ Βασίλειος
Παπουτσῆς, ἔχων ἀπὸ τὴν γενεάν του δέκα στρατιώτας.
Εἰς τὸ βουνὸν τοῦ Γκιόζα, ἡ γενεὰ τῶν
Καλυβαίων καὶ τῶν Φραγκογιανναίων εἶχον καπετάνιον τὸν
Κωνσταντούλαν Φραγκογιάννην, ἔχοντα ὑπὲρ τοὺς
δέκα πέντε στρατιώτας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΚΟΡΔΥΛΑΙΟΙ
Ἦσαν ἐπάνω εἰς τὸ βουνὸν τῆς Ζήριας, καὶ εἶχον
ὑπὲρ τοὺς δέκα πέντε στρατιώτας.
Ἡ γενεὰ τῶν Χαναίων, καὶ αὐτὴ ἦτον εἰς τὴν
Ζήριαν, ἔχουσα ἐπίσης δέκα πέντε στρατιώτας καὶ
καπετάνιον τὸν Θανάσην Χανιᾶν.
Ἐκ τοῦ Μιστρᾶ ἦτον ὁ Θανάσης Λύγκας ἔχων
εἴκοσι στρατιώτας.
Ὁ Γεώργιος Κοτσαλῆς, ὁ Ραφτομῆτρος καὶ ὁ
Χρῆστος Καψῆς, οὗτοι πρῶτα ἐξακαλοκαίριαζαν εἰς
τὸν Ξερόκαμπον τῶν Καλαβρύτων, καὶ τώρα εἰς τὴν
Τρικοκιὰ πλησίον τῆς Ἁγίας Λαύρας τῆς αὐτῆς
ἐπαρχίας. Ἐβοήθησαν στρατιωτικῶς τὴν πατρίδα εἰς τὸν
πόλεμον ἀκολουθοῦντες τοὺς Πετιμεζαίους. Τὰ δὲ
πρόβατά των τὰ ἐμέσασαν οἱ στρατιῶται, τὰ ὁποῖα
ὅμως αὐθορμήτως ἔδωκαν.
Κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως εἶχον ἔμβει
εἰς τὴν Πελοπόννησον ἀπὸ τὴν Ρούμελην καὶ ἄλλοι
βλαχοποιμένες, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν ἐποχὴν τοῦ
Δράμαλη ἐμβῆκαν οἱ Μαμαλαῖοι μὲ πολλὰς χιλιάδας
πρόβατα, ὑπηρέτησαν καὶ αὐτοὶ στρατιωτικῶς, καὶ
συνεισέφερον κατὰ τὴν ἀναλογίαν των καὶ πολλὰ
πρόβατα πρὸς τροφὴν τῶν στρατιωτῶν.




ΚΛΗΡΙΚΟΙ
Εὐτυχισμένη ἦτον ἡ ἡμέρα τῆς ἐπαναστάσεως τῆς
Ἑλληνικῆς φυλῆς, διότι καὶ τότε, καὶ πρὸ χρόνων
ἀκόμη τὸ Ἔθνος εἶχε καὶ τὸν θεόπεμπτον καὶ σεβάσμιον
κλῆρον ὡς ὁδηγόν του. Οἱ λειτουργοὶ οὗτοι τοῦ
ἀληθινοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου ἐφρόντισαν καὶ ἡτοίμασαν τὸ
Ἔθνος των διὰ νὰ ἐπαναστατήσῃ, ν᾿ ἀλλάξῃ τὸν δεσπότην
τῆς δουλείας του, τὸν κατακτητὴν τῶν ἐθνικῶν
του δικαιωμάτων, καὶ τὸν ὑβριστὴν τῆς θρησκείας του
καὶ τῶν ἱερῶν του. Ὁ κλῆρος παρουσιάσθη ἐμπρὸς μὲ
τὸν σταυρὸν καὶ μὲ τὸ ὅπλον εἰς τὰς χεῖρας, ἔβαλε τὴν
φωνὴν ὡς ἐκ μέρους τῆς θρησκείας, καὶ ἔδωκε τὸ
σύνθημα· «πατρὶς καὶ θρησκεία», καὶ εἶπεν, ὅτι ἄνευ
τούτων δὲν εἶναι πλέον δυνατὸν νὰ ὑπάρξωμεν.
Ἐσυμβούλευσε τοὺς ἀληθεῖς Χριστιανοὺς, τοὺς εὐλόγησεν,
ἁγίασε τὰ ὅπλα των δημοσίως, καὶ ὕψωσε τὴν σημαίαν
τοῦ σταυροῦ καὶ τοῦ Ἔθνους. Ἕκαστος δὲ κληρικὸς
ἐπῆρε πλέον ὡς ἔργον τοῦ πολέμου νὰ παρευρίσκεται
παντοῦ εἰς τὰ στρατόπεδα καὶ εἰς τὰ φροντιστήρια διὰ
νὰ ἑτοιμάζῃ τὰ πολεμοφόδια, καὶ τὰς τροφὰς, ὄχι
μόνον δι᾿ ἰδίων ἐξόδων καὶ θυσιῶν, ἀλλὰ καὶ μὲ τὰ ἴδιά
του χέρια, ἄλλοι δὲ ἐξ αὐτῶν νὰ πολεμοῦν τὸν ἐχθρὸν
τῆς πίστεως καὶ τῆς πατρίδος μαζὺ μὲ τοὺς
στρατιώτας, καὶ ἄλλοι πάλιν νὰ στέκωνται ἔμπροσθεν τοῦ
Ὑψίστου καὶ νὰ ἐπικαλοῦνται τὴν ἐξ ὕψους βοήθειαν διὰ
νὰ ἐνισχύσῃ τὸν στρατόν του.
Οὕτως δὲ ἐνεργεῖτο ἡ Ἑλληνικὴ ἐπανάστασις ἀπὸ
ὅλας τὰς τάξεις τῶν κληρικῶν, τῶν ἀρχιερέων δηλαδὴ,
τῶν ἱερέων καὶ τῶν μοναχῶν τῶν μοναζόντων εἰς τὰ
ἱερὰ καταγώγια, τὰ ὁποῖα ἔγειναν κοινὰ διὰ τὴν
ἐλευθερίαν τὴν ἐθνικήν.
Μετὰ ταῦτα ἔρχομαι νὰ διηγηθῶ τινὰς πράξεις
ὅσας δυνηθῶ νὰ ἐνθυμηθῶ, ἑνὸς ἑκάστου ἐξ αὐτῶν, καὶ
ἰδίως τῶν Πελοποννησίων, διότι δὲν ἔλαβον τὴν τύχην
νὰ γνωρίσω ἐν καιρῷ τοῦ πολέμου τὴν ἄλλην
πατρίδα μας.

Ευρετήριο Άρθρων
Βίοι Πελ. ανδρών-Φωτάκου
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Όλες οι σελίδες